اثر سوزاندن کاه و کلش گندم برآب گریزی و برخی ویژگی های خاک در مزارع شهرستان دزفول

سابقه و هدف: سوزاندن بقایای گیاهی یکی از معمولی ترین روش مدیریت زمین های زراعی است ولی نگرانی در مورد پیامدهای منفی زیست محیطی ناشی از آن در حال گسترش است. هدف از این پژوهش بررسی اثر آتش زدن کاه و کلش گندم بر آب گریزی خاک و تغییرات زمانی آن بر ویژگی های خاک است. مواد و روش ها: به این منظور اقدام به جمع آوری بقایا و کاه کلش بجای مانده از مزارع گندم کرده و به ضخامت ۰، ۲ و ۱۰ سانتی متر روی سطح خاک مزرعه قرار گرفت و آتش سوزی انجام شد. سپس در سه زمان (۲۴ ساعت، ۱۰ و ۳۰ روز) پس از آتش سوزی همراه با شاهد (قبل از آتشسوزی) از لایه ۰-۵ سانتی متری خاک سطحی نمونه برداری و برخی ویژگی های خاک شامل واکنش خاک، هدایت الکتریکی، مواد آلی، درصد فراوانی ذرات خاک، نفوذپذیری، آب گریزی خاک به روش مولاریته قطره اتانول MED و زمان نفوذ قطره آب WDPT اندازه گیری شد. در مجموع ۳۶ کرت (۴*۳*۳) به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی اجرا شد. در روش WDPT با قرار دادن سه قطره آب با قطره چکان پزشکی روی سطح صاف خاک مدت زمان نفوذ و جذب قطره ها توسط خاک اندازه گیری شد. برای اندازه گیری مقدار نفوذ آب به خاک از آزمایش استوانه های دوگانه با سه تکرار اندازه گیری شد. یافته ها: تجزیه واریانس اثر زمان آتش سوزی بر روی برخی از خصوصیات خاک منطقه مورد مطالعه نشان داد آتش سوزی روی خصوصیات خاک با احتمال ۹۹ درصد برای هدایت الکتریکی، اسیدیته خاک، مواد آلی، شن، سیلت، رس، میانگین وزنی قطر، فسفر و سدیم معنی دار است. نتایج نشان داد که پس از انجام آتش سوزی مقدار نفوذ آب به خاک از ۲/۲۱ به ۵۴/۷ میلی متر بر ساعت کاهش یافت و هدایت الکتریکی، واکنش خاک، فسفر، پتاسیم و قابل جذب، سدیم تبادلی و سیلت به ترتیب ۵۰/۲۹، ۵۳/۲، ۸۴/۱۶۹، ۶۸/۵، ۷۹/۹ و ۴۸/۱۰ درصد افزایش یافت و مواد آلی، شن، رس و MWD به ترتیب ۰۹/۱۶، ۶۷/۱۳، ۱۱/۷ و ۴۵/۸ درصد کاهش پیدا کرد. نتایج نشان داد از نظر آب گریزی خاک منطقه در کلاس آب دوست قرار دارد که پس از گذشت ۲۴ ساعت پس از آتش سوزی، WDPT به ۶۷/۵۵ ثانیه رسید و به خاک با آب گریزی کم تبدیل شد به طوری که با افزایش عمق، میزان بقایا و WDPT افزایش یافت و به حداکثر خود یعنی ۶۷/۷۹ ثانیه رسید.نتیجه گیری: سوزاندن بقایای گندم مزارع شهرستان دزفول باعث افزایش عناصر غذایی خاک از جمله فسفر، پتاسیم، سدیم و درصد نسبی سیلت نسبت به قبل از آتش سوزی شد. پس از آتش سوزی و افزایش دمای خاک، کلاس آبگریزی خاک از آب دوست به کلاس آب گریزی کم تغییر کرد. نتایج نشان داد آب گریزی ناشی از آتش سوزی، بستگی به مدت زمان پس از آتش سوزی دارد به طوری که با گذشت زمان به سطح پایین تر برمی گردد و سپس تغییرات آن متوقف می شود. همچنین سوزاندن بقایا باعث کاهش نفوذپذیری خاک شد به طوری که کلاس نفوذپذیری از کلاس خیلی سریع به متوسط تغییر یافت. آتش سوزی و سوزاندن بقایای گیاهان باعث افزایش شوری و pH خاک شده که می تواند در کاهش راندمان محصول موثر باشد.