نقد روشی مطالعات تاریخ قرآن با تاکید بر رویکرد واساخت گرایی

سال انتشار: 1402
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 69

فایل این مقاله در 31 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد

استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:

لینک ثابت به این مقاله:

شناسه ملی سند علمی:

JR_QHS-17-1_009

تاریخ نمایه سازی: 19 دی 1402

چکیده مقاله:

اثبات اصالت و صحت متن قرآن کریم به عنوان مهم­ترین منبع دین اسلام، تا حدودی با دانش تاریخ قرآن کریم مرتبط است. از آنجا که موضوعات مختلفی بر انگیزه مورخین در روش مطالعه تاریخی تاثیرگذار بوده و آسیب های مهمی در واقع­گرایی گزاره­های تاریخ جمع قرآن کریم ایجاد شده که رفع آن نیازمند به شناخت واساخت­گرایی مطالعات تاریخ قرآن است، لذا نقد علمی و آسیب شناسی روشی این متون، با توجه به گونه­های مختلف آن برای تعیین میزان صحت اطلاعات، دارای ضرورت تحقیق است. به همین منظور این پژوهش تلاش دارد با استفاده از روش واساختگرایی و شناسایی ویژگی­های شخصی مورخ، شرایط زمانی، سیاسی، اعتقادی، انگیزه و پیش­فرض­های مورخ را شناسایی کند. نتایج تحقیق نشان می دهد که راویانی همچون؛ زید بن ثابت، ابن شهاب زهری، ابن شعبه، ابی­داود سجستانی و ابوعبید قاسم بن سلام، تحت تاثیر انگیزه­های سیاسی و دینی اقدام به ثبت تاریخ قرآن نموده­اند. همچنین قرآن پژوهان اهل سنت، شیعه و مستشرقان، تحت تاثیر پیش­فرض­های کلامی متنوعی مانند عدالت صحابه، عدم وحیانیت قرآن و اثبات تواتر قرآن اقدام به نگارش تاریخ قرآن کرده­اند.

نویسندگان

عصمت کاظمی مقدم بیدختی

دانش آموخته دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

مرتضی ایروانی

استاد گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

بی بی زینب حسینی

دانشیار گروه الهیات، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران.

علیه رضاداد

استادیار گروه معارف اسلامی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران.

مراجع و منابع این مقاله:

لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :
  • قرآن کریم ...
  • ابن ابی­داود، عبدالله بن سلیمان، (۲۰۰۲م)، المصاحف، قاهره: الفاروق ...
  • ابن جزری،شمس الدین، (بی­تا)، النشر فی القراءات العشر، بیروت: دارالکتاب ...
  • ابن حبان بستی، محمد بن احمد،(۱۹۷۵م)، الثقات، بیروت: دار الفکر ...
  • ابن سعد، محمد بن سعد،(۱۴۱۰ق)، طبقات الکبری، بیروت: دارالکتب العلمیه ...
  • ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله،(۱۳۹۸ق)، جامع البیان و فضله، بیروت: ...
  • ابن عساکر، محمد بن سعد،(۱۴۱۵ق)، الطبقات الکبری، بیروت: دار صادر ...
  • ابن کثیر، عبدالله بن کثیر،(۱۴۱۲ق)، تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دارالمعرفه ...
  • احمد بن فارس،(۲۰۰۶م)، جهود الامام ابوعبید قاسم بن سلام فی ...
  • استرآبادی، محمدبن علی،(۱۴۲۲ق)، منهج المقال فی تحقیق احوال الرجال، قم: ...
  • استنفورد، مایکل،(۱۳۸۶ش)، درآمدی بر تاریخ پژوهی، ترجمه صادقی، تهران: دانشگاه ...
  • امیرخانی، علی،(۱۳۸۹ش)، تاریخ تدوین قرآن، قم: مرکز مطالعات و پاسخ­گویی ...
  • ایازی، سید محمد علی،(۱۳۷۸ش)، کاوشی در تاریخ جمع قرآن، قم: ...
  • بخاری، محمد بن اسماعیل،(۱۴۰۱ق)، الجامع الصحیح، بیروت: دارالفکر ...
  • بخاری، محمد بن اسماعیل،(۱۳۹۶ق)، الضعفاء الصغیر، حلب: دار الوعی،بدرالدین، محمد ...
  • بزودی، ابوالحسن فخرالاسلام،(۱۹۹۱م)، اصول بزودی، بیروت: دارالکتاب العربی ...
  • بلک، جرمی، رایلد، دونالد،(۱۳۹۰ش)، مطالعه تاریخ، ترجمه دکتر محمدتقی ایمان­پور، ...
  • بهادلی، عبدالرضا،(۲۰۱۸م)، بحوث فی تاریخ القرآن، بصره: مکتبه الامام الهادی(ع) ...
  • پارسا، فروغ،(۱۳۹۰ش)، خاورشناسان و تدوین قرآن کریم، تهران: پژوهشگاه­های علوم ...
  • پارسانیا، حمید،(۱۳۹۲ش)، «روش­شناسی بنیادین تکوین نظریه­های علمی»، راهبرد فرهنگ، ش۲۳، ...
  • پژوهشکده تاریخ اسلام،(۱۳۹۳ش)، گفتارهایی در باب تاریخ نگاری و روش­شناسی ...
  • جرجانی، عبدالله بن عدی،(۱۴۰۹ق)، الکامل، بیروت: دارالفکر ...
  • جسوس، عزالدین،(۱۴۱۶ق)، «سیاسه عمر بن العزیز»، الاجتهاد: ش۲۸، صص ۱۵-۵۰ ...
  • جعفریان، رسول،(۱۳۹۲ش)، منابع تاریخ اسلام، تهران: نشر علم ...
  • جلالی نائینی، سید محمدرضا، (۱۳۶۵ش)، تاریخ جمع قرآن کریم، مشهد: ...
  • حکیمی، محمدرضا،(۱۳۹۴ش)، القرآن علومه و تاریخه، کویت: بی­نا ...
  • حلبی، علی بن ابراهیم، (۱۴۰۰ق)، السیره الحلبیه، بیروت: دارالمعرفه ...
  • حلبی، ابوالصلاح، (۱۴۱۷ق)، تقریب المعارف، قم: المحقق ...
  • خطیب بغدادی، احمد بن علی،(۱۴۱۷ق)، تاریخ بغداد، بیروت: دارالکتب العلمیه ...
  • خلیلی، حسن،(۱۳۹۲ش)، بررسی تاریخ نگارش قرآن، قم: دلیل ما ...
  • خوئی، ابوالقاسم،(بی­تا)، البیان فی تفسیر القرآن، قم: موسسه احیاء تراث ...
  • دراز، محمد عبدالله،(۲۰۰۳م)، مدخل الی القرآن الکریم، قاهره: دارالقلم ...
  • درودی، فریبرز،(۱۳۹۳ش)، «درآمدی بر انواع نقد و کارکردهای آن»، نشریه ...
  • دروش، فرانسوا،(۱۳۹۴ش)، قرآن­های عصر اموی، ترجمه کریمی­نیا، تهران: هرمس ...
  • دقاق، عبدالله علی احمد،(۲۰۰۸م)، حقیقه مصحف امام علی (ع)، قم: ...
  • ذهبی، شمس الدین،(۱۴۱۳ق)، سیر اعلام النبلاء، بیروت: موسسه الرساله ...
  • رابینسون، اف، چیس،(۱۳۹۲ش)، تاریخ نگاری اسلامی، ترجمه محسن الویری، تهران: ...
  • رافت سعید محمد،(۲۰۰۲م)، تاریخ نزول القرآن، منصوره: دارالوفاء ...
  • رامیار، محمود، (۱۳۶۹ش)، تاریخ قرآن، تهران: انتشارات امیرکبیر ...
  • رجبی قدسی، محسن،(۱۳۹۸ش)، تاریخ کتابت قرآن و قراءات، تهران: پژوهشگاه ...
  • رحمتی، محمد کاظم،(۱۳۹۰ش)، متون و پژوهش­های تاریخی، تهران: انتشارات مجلس ...
  • رضوان، عمر ابراهیم،(۱۴۱۳ق)، آراء المستشرقین حول القرآن الکریم، ریاض: دارالطیبه ...
  • رضوی، سیدابوالفضل،(۱۴۰۰ش)، «تاریخ­شناسی از بازساخت تا واساخت»، پژوهش­نامه انتقادی متون: ...
  • رینولدز، گابریل سعید،(۲۰۱۲م)، القرآن فی محیطه التاریخی، بیروت: منشورات الجمل ...
  • زکی زاده، علی­رضا،(۱۳۹۸ش)، زید بن ثابت و نقش او در ...
  • زین العابدینی، رمضان،(۱۳۸۸ش)، تاریخ نگاران و مکتب­های تاریخ نگاری در ...
  • زینب، عبدالسلام،(۲۰۱۵م)، النص القرآنی و الاحرف السبعه، دراسه فی تاریخ ...
  • سجستانی، ابوداود،(۱۴۱۰ق)، السنن ابی داود، بیروت: دارالفکر ...
  • سرخسی، محمد بن احمد، (۱۳۷۲ق)، اصول سرخسی، بیروت: دارالکتاب العربی ...
  • سمعانی، عبدالکریم بن محمد،(۱۴۰۸ق)، الانساب، بیروت: دارالجنان ...
  • شاهین، عبدالصبور،(۱۳۸۲ش)، تاریخ قرآن، ترجمه حیدری، مشهد: به­نشر ...
  • شبستری، عبدالحسین،(۱۴۱۸ق)، الفائق فی رواه و اصحاب الامام الصادق(ع)، قم: ...
  • شرف الدین، عبدالحسین،(۱۳۸۹ش)، ابوهریره، قم: موسسه انصاریان ...
  • شفیعی خوزانی،سعید،(۱۳۹۸)، «جریان شناسی مطالعات تاریخ قرآن در غرب با ...
  • شکوری، ابوالفضل، (۱۳۸۰ش)، درآمدی بر تاریخ نگری و تاریخ نگاری ...
  • شوشتری، محمدتقی،(۱۴۱۰ق)، قاموس الرجال، قم: موسسه النشر الاسلامی ...
  • صالح عطیه، محمد،(۲۰۰۱م)، رسم المصحف، طرابلس: جمعیه الدعوه الاسلامیه ...
  • صفار، محمد بن حسن،(۱۴۰۴ق)، بصائرالدرجات، قم: مکتبه المرعشی ...
  • صفدی، خلیل،(۱۴۲۰ق) الوافی بالوفیات، بیروت: دار احیاء التراث ...
  • طباطبایی، محمد حسین،(۱۳۶۱ش)، تاریخ قرآن، ترجمه دین­پرور، تهران: نشر فرهنگ ...
  • طوسی، محمد بن حسن، (۱۳۷۳ق)، رجال الطوسی، قم: جامعه مدرسین ...
  • عالم زاده، هادی و سجادی، سید صادق، (۱۳۸۶ش)، تاریخ نگاری ...
  • عاملی، جعفر مرتضی، (۱۴۱۵ق)، الصحیح من سیره النبی الاعظم(ص)، بیروت: ...
  • عاملی، مرتضی، (۱۳۷۷ش)، حقائقی پیرامون قرآن کریم، قم: جامعه مدرسین ...
  • عتر، نورالدین، (۱۹۲۶م)، علوم القرآن الکریم، دمشق: الصباح ...
  • عسکری، مرتضی، (۱۴۱۶ق)، القرآن الکریم و روایات المدرستین، تهران: مجمع ...
  • عسکری، مرتضی، (۱۴۱۰ق)، معالم المدرستین، بیروت: موسسه النعمان ...
  • علامه حلی، حسن بن یوسف، (۱۴۰۲ق)، رجال العلامه الحلی، قم: ...
  • علوی علی آبادی، فاطمه،(۱۴۰۱ش)، «مطالعه ساختارگرایانه اندیشه انحرافی قرآن بسندگی ...
  • علوی علی آبادی، فاطمه،(۱۴۰۱ق)، «واکاوی تاثیر قاعده رجالی «الصحابه کلهم ...
  • علی صغیر، محمد،(۱۴۲۰ق)، تاریخ القرآن، بیروت: موسسه الدراسات ...
  • عینی، محمود بن احمد، (بی­تا)، عمده القاری، بیروت: دار احیاء ...
  • غانم بن قدروی، حمد،(۲۰۰۳م)، رسم المصحف، بغداد: اللجنه الوطنیه ...
  • غیب هرساوی، حسین،(۱۴۲۲ق)، «خادم الامویین، محمد بن شهاب زهری»، الفکر ...
  • قرقوتی، حنان،(۱۴۲۷ق)، حول تدوین القرآن الکریم و السنه الشریفه و ...
  • قفطی، علی بن یوسف،(۱۴۰۶ق)، انباه الرواه علی انباه النحاه، قاهره: ...
  • کردی، محمد طاهر بن عبدالقادر، (۱۹۵۳م)، تاریخ القرآن و غرائب ...
  • کورانی، علی،(۱۴۱۸ق)، تدوین القرآن، قم: دارالقرآن الکریم ...
  • لورنس، کریتس، (۱۳۹۹ش)، برساخت گذشته درآمدی بر نظریه تاریخ، ترجمه ...
  • مامقانی، عبدالله،(۱۴۳۱ق)، تنقیح المقال، قم: موسسه آل البیت(ع) ...
  • مانزلو، آلن،(۱۳۹۴ش)، واساخت تاریخ، ترجمه حمید مرادی سده، تهران: پژوهشکده ...
  • محمدی، محمد حسین،(۱۳۸۵ش)، تاریخ قرآن، قم: مرکزجهانی علوم اسلامی ...
  • محیسن، محمد سالم،(۱۴۰۰ق)، فی رحاب القرآن الکریم، قاهره: مکتبه الکلیات ...
  • مدرسی طباطبایی، محمد حسین،(۱۳۸۰ش)، «ستیزه­های دیرین درباره تحریف قرآن»، هفت ...
  • معارف، مجید،(۱۳۸۳ش)، درآمدی بر تاریخ قرآن، تهران: انتشارات نبا ...
  • معرفت، محمد هادی،(۱۴۲۸ق)، صیانه القرآن عن التحریف، تهران: انتشارات وزارت ...
  • مکالا، سی، بی، ین،(۱۳۹۵ش)، بنیادهای علم تاریخ، ترجمه احمد گل ...
  • موتسکی، هارالد،(۱۳۸۶ش)، «جمع قرآن»، علوم حدیث: ش۴۴، صص۹۷-۱۲۶ ...
  • مهرابی، محمد،(۱۳۹۷ش)، تاملاتی در تاریخ پژوهی، قم: نشر ادیان ...
  • میرزای نوری، حسین،(بی­تا)، فصل الخطاب فی تحریف کتاب رب الارباب، ...
  • میرمحمد زرندی، ابوالفضل،(۱۴۲۰ق)، بحوث فی تاریخ القرآن و علومه، قم: ...
  • میلادی، ریاض،(۲۰۱۶م)، الکتاب اصلا من اصول التشریع، بیروت: ناشرون مومنون ...
  • ناصح، محمد،(۱۳۹۵ش)، «نقش زهری در روایات جمع قرآن»، حدیث پژوهی: ...
  • نبوی رضوی،(۱۳۹۹ش)، «میرزا حسین نوری»، نشریه بهائی شناسی: ش۱۶، صص۱۴۰-۱۹۹ ...
  • نجار، عبدالامیر،(۲۰۱۳م)، موجز تاریخ القرآن، قم: موسسه النشر الاسلامی ...
  • نجارزادگان، فتح­الله،(۱۴۲۴ق)، سلامه القرآن من التحریف، تهران: نشر مشعر ...
  • نمازی شاهرودی، شیخ علی،(۱۴۱۹ق)، مستدرک سفینه البحار، قم: موسسه نشر ...
  • نولدکه، تئودور،(۲۰۰۴م)، تاریخ القرآن، بیروت: موسسه کونراد ...
  • نووی، یحیی بن شرف،(۱۴۰۷ق)، شرح صحیح مسلم، بیروت: دارالکتاب ...
  • هدایت پناه، محمدرضا،(۱۳۸۸ش)، بازتاب تفکر عثمانی در واقعه کربلا، قم: ...
  • هلالی، سلیم بن قیس،(۱۴۰۵ق)، کتاب سلیم بن قیس، قم: الهادی. یثربی، ...
  • نمایش کامل مراجع