واکاوی تقابل عقل و عشق در غزلیات اسیری لاهیجی

یکی از ویژگی های برجسته ی اشعار عرفانی، بیان اندیشه های بلند عرفانی با بهره گیری از عناصر متقابل عرفانی است. این متقابل گویی ها عمدتا برآمده از تجربیات و مکاشفات درونی شاعران عارف است که با درگذشتن از دنیای مادی و دریافت حقیقت به بیان آن ها پرداخته اند. اسیری لاهیجی از جمله شاعران عارف مسلک قرن نهم هجری است که عناصر متقابلی از این دست در اشعار او به خوب بازتاب یافته است؛ این سخن بدان معناست که وی تجربه های عرفانی خود در قالب مضامینی پارادوکسیکال برای مخاطب تعریف نموده و این مهم ریشه در مشرب فکری او دارد. در میان اشعار وی، غزلیات او دربرگیرنده ی مضامین بلند عرفانی است که شاعر در آن با بیانی پارادوکسیکال، به شرح آن ها پرداخته است. یکی از مهم ترین و برجسته ترین تقابل های عرفانی در اشعار این شاعر، تقابل میان دو مفهوم عشق و عقل می باشد. تقابل میان عشق و عقل از دیرباز در آثار عرفانی بازتاب داشته و شاعران بسیاری از جمله اسیری لاهیجی عقل را در مقابل عشق، بی مقدار پنداشته اند. مبتنی بر آن چه گفته شد، در پژوهش حاضر، جهت بررسی تقابل میان عشق و عقل، غزلیات اسیری لاهیجی مورد بررسی قرار گرفته و شکل های گوناگون تقابل میان این دو مفهوم، از آن استخراج گردید. روش پژوهش حاضر مبتنی بر تحلیل محتواست و جمع آوری اطلاعات به روش کتاب خانه ای صورت گرفته است. نتایج پژوهش نشان می دهد که اسیری لاهیجی دیدگاه مثبتی به عقل ندارد و در تقابل میان عقل و عشق، اصالت را را به عشق داده است. در واقع عقل مذموم در غزلیات این شاعر، عقل جزوی است و لاهیجی آن را در مقابل عشق، خوار و زبون می شمارد. به باور او سالک هنگامی می تواند به عشق حقیقی دست یابد که ترک عقل گفته باشد.