استفاده از نشانگرهای مورفولوژیکی در تمایز کلنهای صنوبر

شناسایی و تمایز گونه ها و کلنهای مختلف جنس صنوبر و تعیین قرابتها و تنوع آنها در دستیابی به پدیده هتروزیس به ویژه در فرایند انتخاب ضرورت دارد. تمایز و انتخاب این گونه ها و کلنها با استفاده از مطالعه تعداد اندکی از صفات مورفولوژیکی و پس از طی مراحل تحقیقاتی ۱۰تا ۱۵ ساله انجام می پذیرد. این روش هر چند اطلاعات زیادی را از نظر ویژگیهای رویشی ارقام در اختیار می گذارد، اما برای تمایز ارقام صنوبر، مستلزم بر صرف هزینه های نسبتا سنگین زمان و مکان است. در این تحقیق با استفاده از معیارهای جدید ۱۲ کلن از چهار گونه صنوبر در قالب یک طرح آزمایشی بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار در محل ایستگاه تحقیقاتی مرکز البرز کرج کاشته شده و طی سالهای ۱۳۷۷ تا ۱۳۸۰ فعالیتهای زیر بر روی آنها انجام گرفته است.۲۰ صفت مورفولوژیکی اعم از ویژگیهای برگ، شاخه و ریشه ارقام صنوبر که براساس روشهای موجود در مراحل اولیه رشد می توانستند موجب تمایز گونه ها و کلنها گردند، در زمانهای مختلف از روی کلیه واحدهای آزمایشی طرح فوق اندازه گیری گردیدند. تجزیه آماری داده ها با استفاده از روشهای تجزیه واریانس یک متغیره، تجزیه خوشه ای و تجزیه به مولفه های اصلی انجام شد. براساس نتایج بدست آمده با تجزیه واریانس صفات مختلف مشخص شد که اختلاف معنی دار در سطح یک یا پنج درصد بین کلنها و گونه ها وجود دارد، ولی گروه بندی کلنها براساس تک تک این صفات با تقسیم بندیهای رایج سیستماتیک همخوانی بالایی نداشت. لیکن با استفاده از روشهای چند متغیره مانند روشهای تجزیه خوشه ای و تجزیه به مولفه های اصلی به علت در نظر گرفتن کلیه صفات و با ارائه شکلهای مناسب ارقام مختلف صنوبر در سطح قابل قبولی از هم تفکیک شدند. بر این اساس کلنهای متعلق به گونه هایPopulus alba،P. nigra،P. euphraticaوP. deltoids در گروههای جداگانه قرار گرفتند.