ابعاد آزادی در اندیشه سیاسی اسلام

حسن شمسینی غیاثوند[۱]- سعید جهانگیری[۲] تاریخ دریافت: ۱۵/۵/۱۳۹۷- تاریخ پذیرش:۱۷/۷/۱۳۹۷   چکیده: می­توان گفت که بر اساس انسان شناسی و هستی شناسی اسلام، آزادی یک مفهوم ارزشی مبتنی بر فطرت الهی انسان است. البته مختصات آزادی در اسلام تحت تاثیر عوامل مختلف درونی همانند ماهیت دین اسلام و همچنین عوامل بیرونی همانند شرایط زمانی و محیطی بوده است. با توجه به اینکه انسان در اسلام توحید گرا، دارای اختیار و کمال گرا شناخته شده است پس آزادی بعنوان یک مولفه بنیادین در این جهت شناخته می­شود. البته این آزادی یک روش و ابزاری در جهت تحقق فضیلت مندی و تحقق عدالت شناخته می­شود و از سوی دیگر دارای خصوصیات مختلف بینشی، کلامی، اخلاقی و سیاسی است که با ماهیت آزادی در جهان غرب متفاوت شناخته می­شود بنابراین آزادی در اسلام در ابعاد مختلفی همانند فلسفه آزادی، اهداف، کارکرد و افق فکری متفاوت با غرب بوده است. ضمن آنکه آزادی در اسلام از ابعاد سیاسی- اجتماعی از مدرنیته و لیبرالیسم جهان غرب تاثیرپذیر بوده است. چنانکه در عصر اطلاعات ساختار معرفتی و منظومه معرفتی این متفکران مسلمان بر اساس مقتضیات و بنیادهای جهان شدن همانند دموکراسی، حقوق زنان و حقوق شهروندی بوده است. [۱] - استادیار و عضو هیئت علمی، گروه علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، واحد تاکستان، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران shamsini_h@yahoo.com   [۲]- دکتری تخصصی علوم سیاسی(مسائل ایران)، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران