نقش اسلامگرایی حزب عدالت و توسعه در سیاست منطقه ای ترکیه از منظر نظریه پیوستگی جیمز روزنا

نقش اسلام­گرایی حزب عدالت و توسعه در سیاست منطقه­ای ترکیه از منظر نظریه پیوستگی جیمز روزنا مسعود مطلبی[۱]- فاطمه میری[۲]-آزاد حسنوند[۳] تاریخ دریافت:۱۹/۱۰/۱۳۹۷- تاریخ پذیرش: ۷/۱۱/۱۳۹۷   چکیده: سیاست خارجی ترکیه قبل از ۲۰۰۲ یک سیاست خارجی به مراتب غرب­گراتر و تک­بعدی تر بود و این کشور بخش عمده سیاست­های خود را در جهت رابطه با غرب شکل داده بود. اما با روی کار آمدن حزب عدالت و توسعه، و با توجه به نگاه اسلامی آنها، سیاست خارجی ترکیه متحول شده و از یک سیاست تک­بعدی تبدیل به یک سیاست خارجی چندبعدی، عمل­گرا و منافع­محور در محیط پیرامونی و جهانی شد. یکی از ابعاد مهم این سیاست خارجی متحول شده، توجه به مناطق پیرامونی و کشورهای همسایه و اسلامی به منظور افزایش نقش و جایگاه ترکیه در این مناطق می­باشد. هدف این مقاله تاثیر اسلام­گرایی حزب عدالت و توسعه بر سیاست خارجی کشور ترکیه می­باشد. بنابراین، نظریه پیوستگی جیمز روزنا که به شناسایی عوامل نقش­آفرین در سیاست خارجی می­پردازد، می­تواند الگویی مناسبی برای تبیین این وضعیت باشد. براین اساس، نوشتار حاضر در صدد است به این مساله پاسخ دهد که اسلام­گرایی حزب عدالت و توسعه چه تاثیری بر سیاست خارجی کشور ترکیه داشته است؟ فرضیه بر آن است که از زمان روی کار آمدن این حزب، اسلام­گرایی در سیاست خارجی ترکیه تشدید شده است. یافته­های تحقیق نشان می­دهد بر اساس پنج متغیر مطرح در مدل پیوستگی روزنا، به ترتیب متغیر فرد (شخصیت مقتدر رجب طیب اردوغان، دکترین داوود اوغلو و اسلام­گرایی عبدالله گل)، جامعه (اسلام)، نظام بین­الملل (پایان جنگ سرد و فروپاشی شوروی)، نقش (قدرت هم­افزاینده نقش و فرد)، و متغیرحکومت (افزایش دموکراسی) بیشترین نقش را بر تاثیرگذاری سیاست خارجی دولت عدالت و توسعه داشته است.    واژگان کلیدی: سیاست خارجی، ترکیه، حزب عدالت و توسعه، خاورمیانه، نظریه پیوستگی جیمزروزنا [۱]- استادیار و عضو هیئت علمی،گروه علوم سیاسی، واحد آزادشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران (نویسنده مسئول) mmtph۲۰۰۶@yahoo.com [۲]- دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه روابط بین­ لملل، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران fatemeh.۶۴miri@yahoo.com [۳] - دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه علوم سیاسی، واحد خرم آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، لرستان، ایران