طبقه متوسط و نقش آن در توسعه سیاسی ایران در دوران پهلوی دوم

طبقه متوسط و نقش آن در توسعه سیاسی ایران در دوران پهلوی دوم[۱] سعید جهانگیری[۲]- دکتر ابوالقاسم طاهری[۳]- دکتر علیرضا ازغندی[۴]- دکتر احمد ساعی[۵] تاریخ دریافت:۳۰/۱۰/۱۳۹۶- تاریخ پذیرش:۱۴/۹/۱۳۹۶ چکیده: توسعه سیاسی یکی از شاخه­های توسعه است با هدف رسیدن به پیشرفت، صنعتی شدن، رفع فقر، رفع وابستگی، .... و گذار از حالت نامطلوب زندگی گذشته به شرایط بهتر. توسعه سیاسی با جایگاه و نقش طبقه متوسط در جامعه رابطه دارد. چرا که، جایگاه طبقه متوسط یک جایگاه ساختاری است که با قدرت سیاسی گره خورده است. هویت این طبقه مستلزم وجود طبقه حاکم و طبقه پایین جامعه می­­­­باشد. در یک تقسیم­بندی این طبقه به سنتی و جدید تقسیم می­شود که طبقه متوسط سنتی شامل؛ خرده بورژوازی، تجار و خرده مالکان دهقانی است در حالی­که طبقه متوسط جدید شامل مزدبگیران متخصص، تکنوکرات­ها و اقشار تحصیل کرده بالای جامعه می­باشد. در دوره پهلوی دوم علی­رغم همه فشارها، طبقه متوسط به ­ویژه طبقه متوسط سنتی یعنی روحانیت و بازار در مبارزه علیه حکومت و مدرنیزاسیون و سکولاریزه کردن شاه به ­طور فعال حضور داشتند. در مواردی که طبقه حاکم برخلاف باورهای دینی و سنت­های اعتقادی و ملی گام بر می داشت، این طبقه در مقابل آن ایستادگی می کرد. از سویی، تضاد دولت و ملت که محصول ورود تجدد به ایران بود، دغدغه اصلی طبقه متوسط جدید به­ ویژه قشر روشنفکر بود. واژگان کلیدی: توسعه، توسعه سیاسی، نیروهای اجتماعی، طبقه متوسط، پهلوی دوم [۱] - مقاله مستخرج از رساله دکتری نویسنده است با راهنمایی دکتر ابوالقاسم طاهری [۲]- دانشجوی دکتری، گروه علوم سیاسی، مسائل ایران، دانشکده حقوق ،الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران saeedjahangiri۶۱@yahoo.com [۳]- استاد تمام و عضو هیئت علمی، گروه علوم سیاسی، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران: نویسنده مسئول a-taheri@srbiau.ac.ir [۴]- استاد تمام و عضو هیئت علمی، گروه علوم سیاسی، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران a-azghandi@srbiau.ac.ir [۵]- دانشیار و عضو هیئت علمی، گروه علوم سیاسی، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران a-saei@srbiau.ac.ir