لزومی حقیقی و لزومی لفظی

ابن سینا شرطی لزومی با مقدم ممکن و شرطی لزومی با مقدم ممتنع را لزومی به حسب نفس الامر و لزومی به حسب الزام نامیده، و قسم دوم را در واقع و نفس الامر کاذب دانسته است. این حکم شگفت بلکه خلاف شهود است و، از این رو، نزاع های بسیاری در رد و قبول آن درگرفته است. در این مقاله، با گزارش انتقادی نزاع های یادشده، لزومی حقیقی و لفظی را به زبان منطق جدید و به کمک منطق موجهات و منطق ربط تحلیل کرده ایم و نشان داده ایم که به کمک لزومی حقیقی می توان به فهم بهتری از آرای منطق دانان مسلمان رسید و به دفاع از آموزه های منطق سنتی پرداخت. در این ارتباط، سه موضوع مورد مناقشه در منطق سنتی (یعنی عکس مستوی گزاره شرطی، تلازم شرطیات، و مدعای قطب الدین رازی مبنی بر لزوم سازگاری میان مقدم و تالی لزومی صادق) را به کمک لزومی حقیقی شرح داده و از آنها دفاع کرده ایم.