مقایسه تحولات محیطی و اقلیمی در حذف تمدن جیرفت با توجه به تحولات جازموریان

شرایط بهینه اقلیمی و به دنبال آن منابع آبی، یکی از مهم ترین مسائل تمدن های بشری، از ابتدا تاکنون بوده است. تمدن هایی مانند بین النهرین، مصر و ایلام، به ترتیب در کنار رود های دجله و فرات، نیل و کارون پدید آمده اند و بیانگر اهمیت آب در شکوفایی تمدن های باستانی هستند. در ایران، در اواسط هولوسن، که هم زمان با عصر مفرغ است، شرایط آب و هوایی مناسب برای گسترش تمدن های باستانی، پدید آمده است. تمدن هایی مانند شهر سوخته در سیستان، تپه سیلک در کاشان و کنارصندل در دره هلیل رود، از جمله تمدن هایی هستند که در صحراهای ایران شکل گرفته و به شدت وابسته به نوع اقلیم بوده اند. در حقیقت، اقلیم مرطوب می توانسته شرایط مناسبی برای زیستن، کشاورزی و دامپروری پدید آورد، در حالی که اقلیم خشک و بیابانی، سبب نابودی منابع آبی و در نتیجه شهرهای باستانی شده است.اگرچه اقلیم در جهان بعد از یخ بندان بزرگ، رو به گرما و رطوبت نهاده است، تغییرات ناگهانی در آب و هوا، در زمان هولوسن، رخ داده که آثار فراوانی بر ظهور و افول تمدن ها داشته است. شواهدی همچون تغییرات عناصر شیمیایی و پوشش گیاهی (پالینولوژی)، می تواند تاثیر اقلیم دیرینه بر جوامع انسانی را به تصویر درآورد.دوره کواترنری، به دو دور پلئیستوسن و هولوسن تقسیم می شود. پلئیستوسن شامل ۵/۲ میلیون سال پیش تا ۱۱۵۰۰ سال پیش است (شکل ۱).انقراض گروه بزرگ پستانداران و شمار زیادی از گونه های پرندگان، در اواخر این دوره آغاز شده و تا هولوسن ادامه یافته است. در اوایل این دوره، استفاده از ابزارهای سنگی ساده در آفریقا، در میان گونه انسان ماهر گسترش یافت. گونه انسان خردمند یا هوموساپینس، در اواخر این دوره، در شرق آفریقا تکامل یافت.دوره هولوسن، آخرین دوره زمین شناسی است که در اثر ذوب یخچال ها در دوره دیریخ بندان و گرم شدن هوا، حدود ۱۱۵۰۰ هزار سال گذشته شروع شده است. این دوره، پس از تغییرات نور دریافتی زمین از خورشید، که آب شدن لایه های یخ در نیمکره شمالی را به همراه داشت، آغاز شد. دانشمندان معتقدند آب و هوای معتدل دوره هولوسن، سبب ایجاد شرایط لازم برای ظهور تمدن بشری در حدود ۸ هزار سال پیش و حفظ روند پایدار آن شد که از آن جمله می توان به فراهم شدن شرایط برای افزایش تولید مواد غذایی اشاره کرد.دوره کواترنری مانند دوره های یخ بندان و بین یخ بندان و دوره های متناوب سرد و گرم، با تغییرات اقلیمی چشمگیری در کره زمین همراه بوده است (اکبری و همکاران، ۱۳۹۴). در دوره هولوسن، در اثر بالا آمدن سطح آب دریاها، شرایط محیطی برای رشد درختان و گسترش جنگل ها مناسب تر شد.