بررسی تطبیقی ایجاب و قبول در حقوق اسلام و ایران و حقوق خصوصی مدرن

ایجاب و قبول در اصطلاح علم حقوق، عبارت است از چیزی که نشانگر قصد و اراده طرفین قرارداد باشد. بنابراین هر قراردادی با ایجاب و قبول منعقد میشود. (پس از توافق بایع و مشتری در مبیع و قیمت آن عقد بیع به ایجاب و قبول واقع میشود. مهم ترینمنابع قانون مدنی ایران، منابع فقهی امامی مانند شرایع الاسلام محقق حلی شرح، اللمعه شهید ثانی، جواهر الکلام نجفی و مکاسب ۱ شیخ انصاری، و نیز قوانین برخی کشورهای اروپایی، به ویژه سویس و فرانسه و بلژیک، بوده است. بر این اساس، بخش اعظم قانون مزبور، به ویژه در مباحثی چون عقود معین، مستقیما از فقه امامی اقتباس شد و برخی مباحث، از جمله تعهدات، تابعیت، اقامتگاه و ادله اثبات دعوا، ضمن اقتباس از حقوق اروپایی، با فقه امامی تطبیق داده شد و غالبا نظر مشهور فقهای امامی در آن انعکاس یافت.همچنین در تدوین قانون مدنی ایران از برخی آثار حقوقی حقوقدانان مسلمان استفاده شد. ایجاب در لغت مصدر باب افعال«» از ریشه وجب«» به معنای لازم کردن، واقع ساختن و ثابت نمودن میباشد. ایجاب به معنای اعلام اراده یک شخص به شخص دیگر برای انعقاد قرارداد میباشد. در واقع ایجاب، پیشنهاد انجام یک معامله به شخص دیگر است. شخصی که چنین پیشنهادی را اعلام مینماید »موجب« نامیده میشود. ایجاب بایستی صریح و روشن باشد و در آن به شرایط لازم برای انجام معامله اشاره شود؛ در غیر اینصورت پیشنهاد ارائه شده ایجاب محسوب نمیگردد.مثلا پیشنهاد فروش یک مال بدون تعیین مشخصات آن مال و قیمت آن، ایجاب محسوب نمیشود. به علاوه در ایجاب شرط نیست که حتما نسبت به شخص معینی باشد بلکه ممکن است ایجاب نسبت به همه مردم داده شود. در مواردی که ایجاب مربوط به شخص معینی نمیباشد، هر شخصی میتواند این ایجاب را قبول نماید و پس از قبول، معامله منعقد میگردد. مثل اینکه شخصی مالش را با تعیین قیمت، مشخصات و سایر شرایط جهت فروش در روزنامه آگهی نماید. در اینصورت هر شخصی میتواند این معامله را قبول و تسلیم آن مال را مطالبه نماید.