نظریه ادراک حسی از حنین ابن اسحاق تا سهروردی؛ رویکردی تحلیلی و تاریخی

سال انتشار: 1401
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 87

فایل این مقاله در 21 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد

استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:

لینک ثابت به این مقاله:

شناسه ملی سند علمی:

JR_JIHS-20-2_006

تاریخ نمایه سازی: 10 بهمن 1402

چکیده مقاله:

هر فیلسوف، به ویژه هر معرفت­شناس بزرگی را دغدغه ادراک حسی، مخصوصا ابصار، بوده است. این بدین خاطر است که ادراک حسی، به ویژه ابصار، اساسی­ترین راه ارتباط ما با جهان خارج است و همه حالت­های شناختی ما به نوعی با آن در ارتباط­اند. نظریه­های ادراک حسی، که بر محور ابصار می­چرخند، از سنت یونانی و رومی به سنت اسلامی راه می­یابند. نکته­سنجی­ها در این باب با حنین ابن اسحاق آغاز می­شود. با بزرگ­ترین چرخش در تاریخ این مساله، توسط ابن­سینا و ابن­هیثم، ادامه می­یابد تا اینکه به سهروردی می­رسیم. او دیدگاهی کاملا فلسفی ابراز می­دارد و نظریه ادراک حسی (ابصار) خود را از فیزیک، فیزیولوژی، و هندسه می­پیراید. ما در این جستار، با رویکرد تحلیلی و تاریخی، هم نظریه ادراک حسی (ابصار) دانشمندان عالم اسلام، از حنین ابن اسحاق تا سهروردی، را روشن می­سازیم هم سیر تاریخی بحث را تا فلسفی محض شدن نظریه ادراک حسی نشان می­دهیم. در این میان، نقش علوم در این سیر و نقش تعامل دانش­ها در پیشرفت دانش را نیز می­توان دید.

نویسندگان

مرتضی متولی

دانشگاه تهران، تهران، ایران

مهدی عظیمی

گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده الهیات، دانشگاه تهران

منصور نصیری

دانشگاه تهران، قم، ایران

مراجع و منابع این مقاله:

لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :
  • ابراهیمی دینانی، غلامحسین. (۱۳۷۹). شعاع اندیشه و شهود در فلسفه ...
  • ابن الهیثم. (۱۹۸۳). کتاب المناظر. تحقیق عبدالحمید صبره. کویت: المجلس ...
  • ابن سینا. (۲۰۱۲). الشفاء: الطبیعیات: النفس. تحقیق محمود قاسم. قم: ...
  • ابوالبرکات البغدادی. (۱۳۷۳). المعتبر فی الحکمه جلد ۲. اصفهان: دانشگاه ...
  • احمدی، احمد و کشفی، عبدالرسول. (۱۳۷۹). برنتانو و نظریه التفاتی ...
  • آهنچی، امید. (۱۳۹۴). ابصار از منظر فلاسفه اسلامی و دانشمندان ...
  • پارسایی، جواد. (۱۳۹۳). نظریه ابصار و خیال از دیدگاه سهروردی ...
  • سهروردی. (۱۳۸۰a). حکمهالاشراق در مجموعه مصنفات شیخ اشراق جلد ۲. ...
  • سهروردی، (۱۳۸۰b). اللمحات در مجموعه مصنفات شیخ اشراق جلد ۴. ...
  • سهروردی. (۱۳۸۵). المشارع و المطارحات (المنطق). تصحیح مقصود محمدی و ...
  • سهروردی. (۱۳۸۸a). المشارع و المطارحات (العلم الثالث) در مجموعه مصنفات ...
  • سهروردی. (۱۳۸۸b). التلویحات اللوحیه و العرشیه. تصحیح نجفقلی حبیبی. تهران: ...
  • سهروردی. (۱۳۹۲a). حکمهالاشراق سهروردی با شرح قطب­الدین شیرازی جلد ۱. ...
  • سهروردی. (۱۳۹۲b). حکمهالاشراق سهروردی با شرح قطب­الدین شیرازی جلد ۳. ...
  • سهروردی. (۱۳۹۳). المشارع و المطارحات (الطبیعیات). تصحیح نجفقلی حبیبی. تهران: ...
  • الطباطبایی، محمدحسین. (۱۴۱۷). نهایهالحکمه. تحقیق عباس علی الزارعی السبزواری. قم: ...
  • الطباطبایی، محمدحسین. (۱۴۳۵). بدایهالحکمه. تحقیق عباس علی الزارعی السبزواری. قم: ...
  • فعالی، محمدتقی. (۱۳۷۶). ادراک حسی از دیدگاه ابن سینا. قم: ...
  • کربن، هانری. (۱۳۸۲). روابط حکمت اشراق و فلسفه ایران باستان. ...
  • کشفی، عبدالرسول. (۱۳۹۹). چیستی و امکان معرفت. تهران: سمت. چاپ ...
  • متولی، مرتضی و عظیمی، مهدی. (۱۴۰۱). آموزه­ی «دهر» میرداماد؛ راهی ...
  • معصومی همدانی، حسین. (۱۳۶۲). "حرف تازه ابن هیثم". نشر دانش. ...
  • معصومی همدانی، حسین. (۱۳۸۴). کندی، ابن سینا و مبانی علم ...
  • ملاصدرا، محمد ابن ابراهیم، (۱۳۸۳). الحکمه المتعالیه فی الاسفار الاربعه ...
  • نزاکتی علی اصغری، مهدیه و حسینی شاهرودی، سید مرتضی. (۱۳۹۴). ...
  • واعظ جوادی، اسماعیل. (۱۳۵۰). کیفیت ابصار در نظر حکمای اسلام. ...
  • ورزدار، کرامت و فرامرزقراملکی، احد و کشفی، عبدالرسول. (۱۴۰۰). بررسی ...
  • یزدان­پناه، یدالله. (۱۳۹۱). حکمت اشراق: گزارش، شرح و سنجش دستگاه ...
  • Abu al-Barakat al-Baghdadi. (۲۰۱۵). Risala fi Sabab Zuhur al-Kawakib Laylan ...
  • Adamson, Peter. (۲۰۰۶). Vision, Light and Color in al-Kindī, Ptolemy ...
  • Adamson, Peter. (۲۰۱۴). Classical Philosophy: A History of Philosophy Without ...
  • Adamson, Peter. (۲۰۱۶). Philosophy in the Islamic World: A History ...
  • Aristotle. (۱۹۹۵). The Complete Works of Aristotle. Edited by Jonathan ...
  • Bynum, Terrell Ward. (۱۹۸۷). A New Look at Aristotle's Theory ...
  • Caston, Victor. (۲۰۱۵). Perception in Ancient Greek Philosophy in The ...
  • Fish, William. (۲۰۲۱). Philosophy of Perception: A Contemporary Introduction. New ...
  • Gregoric, Pavel and Fink, Jakob Leth. (۲۰۲۲). Sense Perception in ...
  • Ḥunayn ibn Isḥāq. (۱۹۲۸). On the Subject of Vision in ...
  • Lindberg, David C. (۱۹۶۷). Alhazen's Theory of Vision and Its ...
  • Lindberg, David C. (۱۹۷۱). Alkindi's Critique of Euclid's Theory of ...
  • McGinnis, Jon. (۲۰۱۰). Avicenna. New York: Oxford University Press. First ...
  • Meyerhof, Max. (۱۹۲۸). The Book of the Ten Treatises on ...
  • Plato. (۱۹۹۷). Plato: Complete Works. Edited, with Introduction and Notes ...
  • Price, H. H. (۱۹۶۱). Perception. London: Methuen. Fourth Publication ...
  • Rashed, Roshdi. (۱۹۹۶). Geometrical Optics in Encyclopedia of The History ...
  • Rizvi, Sajjad H. (۲۰۰۶). Avicenna (Ibn Sina). Internet Encyclopedia of ...
  • Smith, A. Mark. (۲۰۱۵). From Sight to Light: A Passage ...
  • Sorabji, Richard. (۲۰۰۴). Aristotle on Color, Light and Perceptibles. Bulletin ...
  • Winter, H. J. J. (۱۹۵۴). The Optical Researches of Ibn ...
  • نمایش کامل مراجع