دو ترجمه کهن فارسی از جوامع الحساب بالتخت والتراب: «لباب الحساب فی علم التراب» و «جامع الحساب نظامی»
محل انتشار: مجله تاریخ علم، دوره: 19، شماره: 2
سال انتشار: 1400
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 68
فایل این مقاله در 42 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد
- صدور گواهی نمایه سازی
- من نویسنده این مقاله هستم
استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:
شناسه ملی سند علمی:
JR_JIHS-19-2_008
تاریخ نمایه سازی: 10 بهمن 1402
چکیده مقاله:
«لباب الحساب فی علم التراب» و «جامع الحساب نظامی» دو برگردان کهن فارسی از جوامع الحساب بالتخت والتراب تحریر خواجه نصیرالدین طوسی در حساب هندی است. لباب الحساب به سبب شباهت عنوان آن به برخی آثار فارسی حساب، در فهارس اشتباه گرفته شده و ناشناخته مانده است و جامع الحساب نظامی چون ساختاری ناقص و گزیده داشته حتی با وجود شباهت نام به اثر طوسی، در هیچ فهرستی با عنوان ترجمه جوامع الحساب طوسی شناخته نشده است. مترجم هیچ کدام از این دو رساله مشخص نیست و به نظر می رسد بنا به شواهد متنی و نسخه شناسی، نتوان تاریخ تالیف آثار را بعدتر از سده هشتم قمری دانست. ساختار لباب الحساب اندکی با ساختار اصلی متن تفاوت دارد و بخش هایی در برگردان به فارسی حذف شده و مترجم در بعضی مواضع، متن را به گونه ای دیگر روایت کرده است. جامع الحساب نظامی گزیده ای از اثر طوسی است که بدون کوچک ترین اشاره و ارجاع به نام و اثر وی پدید آمده است و فقط ترجمه باب نخستین و سه فصل آغازین باب دوم را شامل می شود و به سبب تک نسخه بودن مشخص نیست تلخیص اثر، توسط مولف انجام شده یا کاتبی متاخرتر آن را از اثری جامع فراهم آورده است. گفتار حاضر به معرفی و بررسی محتوای این دو اثر اختصاص دارد.
کلیدواژه ها:
جامع الحساب نظامی ، جوامع الحساب بالتخت والتراب ، الشمسیه فی الحساب ، ضرب تشبیک ، ضرب شبکه ، لباب الحساب ، نصیرالدین طوسی ، نظام الدین الاعرج نیشابوری
نویسندگان
فاطمه سادات سعادتمند
پژوهشگر تاریخ علم - پژوهشکده تاریخ علم دانشگاه تهران
مراجع و منابع این مقاله:
لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :