واکاوی تاریخ ساخت لعاب قلیایی در متون دوره اسلامی

سال انتشار: 1400
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 91

فایل این مقاله در 21 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد

استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:

لینک ثابت به این مقاله:

شناسه ملی سند علمی:

JR_JIHS-19-1_009

تاریخ نمایه سازی: 10 بهمن 1402

چکیده مقاله:

ساخت لعاب یا مینا از فنونی است که به واسطه ارتباط آن با صبغ یا رنگ نشانی می تواند به عنوان بخشی از کیمیای دوره اسلامی مطرح شود. لعاب قلیایی یکی از انواع لعاب است که در ایران پیشینه ای طولانی داشته و ساخت آن به وسیله شخار طبق متون دوره اسلامی انجام می شده است. شخار، خاکستر گیاهان بوده و به سبب میزان بالای قلیا (سدیم و پتاسیم) به عنوان دگرگون ساز در ساخت لعاب یا مینا عمل می کرده است. در این پژوهش سعی شد تا بر اساس متون مربوط به ساخت لعاب در دوره اسلامی لعاب های قلیایی مجددا ساخته شوند. نتایج حاصل از بازسازی دستورالعمل های موجود در متون دوره اسلامی نشان داد که آن دستورالعمل ها برای ساخت لعاب کاملا عملی هستند. اما دو نوع گیاهی که در متون برای ساخت لعاب آمده اند گیاهان شورا و اشنان هستند. در اینجا سعی شد تا با آنالیزهای XRD و ICP-MS به بررسی دقیق تر خواص گیاهان فوق در لعاب پرداخته شود. چنین آنالیزهایی می توانند به یاری مطالعات تاریخ علم و فناوری آمده تا فناوری گذشته نه تنها بازسازی بلکه باززنده سازی و راستی آزمایی علمی شود. همچنین چنین آنالیزهایی می توانند به بازخوانی یافته های باستانی کمک کرده و یک رکن جدید در مطالعات تاریخ علم برای پژوهشگران روشن سازند و آن رکن مواد باستانی هستند که خود می توانند مانند یک متن به یاری پژوهشگران تاریخ علم بشتابند.

کلیدواژه ها:

نویسندگان

علی اعراب

گروه باستان شناسی دانشگاه تهران

بهمن فیروزمندی شیره جین

دانشکده ادبیات و علوم انسانی/ دانشگاه تهران

پرستو مسجدی خاک

گروه آموزشی باستان شناسی و تاریخ/ دانشگاه نیشاپور

آرمان شیشه گر

پژوهشگاه میراث فرهنگی

علی محمد هادیان

پردیس دانشکده های فنی / دانشکده مهندسی متالورژی و مواد/ دانشگاه تهران

مراجع و منابع این مقاله:

لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :
  • اصفهانی، علی محمد. (۱۳۹۱ش). «رساله علی محمد اصفهانی در فن ...
  • افکاری، فریبا. (۱۳۷۴ش). تحصیح نسخه خطی کشف الصنایع نگارش حسینی. ...
  • انوشفر، مهدی و عربعلی، شروه. (۱۳۷۸ش). لعاب،کاشی سفال. تهران: انتشارات ...
  • برهان، محمد حسین بن خلف تبریزی. (۱۳۳۰ش). برهان قاطع. تصحیح ...
  • بیرونی، ابوریحان. (۱۳۸۵ش). صیدنه. به کوشش منوچهر ستوده و ایرج ...
  • (۱۳۴۷ش). الجماهر فی المعرفه الجواهر. تحقیق یوسف الهادی.تهران: نشر علمی ...
  • تفلیسی، حبیش. (۱۳۳۶ش). بیان الصناعات. تصحیح ایرج افشار. تهران: نشر ...
  • جوادی، علیرضا. (دی۱۳۹۷ش). «بررسی شرایط بهینه لیچینگ کبالت معدن گلستان ...
  • (بی تا). جواهر الصنایع. کتابخانه مجلس شورای اسلامی، شماره بازیابی ...
  • جوهری نیشابوری، محمد ابن ابی البرکات. (۱۳۸۳ش). جواهرنامه نظامی. تصحیح ...
  • دانش پژوه، محمدتقی. (۱۳۵۶ش). «رنگ سازی در کاغذ و رنگ ...
  • روح فر، زهره و نیستانی، جواد. (۱۳۹۰ش). ساخت لعاب زرین ...
  • شاطری، میترا و حیدری، زهرا. (پاییز و زمستان۱۳۹۴ش). «سفال گونه ...
  • عابد اصفهانی، عباس و هولاکویی، پرویز. (پاییز و زمستان ۱۳۸۵ش). ...
  • کاشانی، ابوالقاسم عبدالله علی ابن محمد ابن ابی طاهر. (۱۳۴۵ش). ...
  • کوهکن، رضا و جوهرچی، محمد. (پاییز و زمستان ۱۳۹۸ش). «سر ...
  • مایل هروی، نجیب. (۱۳۷۲ش). کتاب آرایی در تمدن اسلامی: مجموعه ...
  • (۱۰۹۶ق). مجموعه الصنایع. کتابخانه مجلس شورای اسلامی، شماره بازیابی ۱۲۳۳۸۱۰ ...
  • مقدم حیدری، غلام حسین و کاوسی رحیم، علی. (پاییز و ...
  • مختاری، زهره و شفیعی سرارودی، مهرنوش و امینی، یوسف. (زمستان ...
  • میرهادی، بهمن. (۱۳۸۰ش). مواد اولیه لعاب ها و رنگ های ...
  • میرشفیعی، سیدمحمدو محمدزاده، مهدی. (پاییز و زمستان ۱۳۹۴). «فن شناسی ...
  • میرشفیعی، سید محمد و باقرزاده کثیری، مسعود. (تابستان ۱۳۹۵ش). «مطالعه ...
  • نفیسی، علی اکبر. (۱۳۴۳ش). فرهنگ نفیسی (ناظم الاطبا). به مقدمه ...
  • وولف، هانس ای. (۱۳۷۲ش). صنایع دستی کهن ایران. ترجمه سیروس ...
  • یزدانی، ملیکا، امامی، سید محمد امین، احمدی، حسین و همکاران. ...
  • Allan, J. W. (۱۹۷۳). “Abū'l-Qāsim's treatise on ceramics.” Iran, ۱۱(۱), ...
  • Artioli, G. (۲۰۱۳). “Science for the cultural heritage: the contribution ...
  • Barkoudah, Y., & Henderson, J. (۲۰۰۶). “Plant ashes from Syria ...
  • Colomban, P., Tournié, A., De Montmollin, F. D., & Krainhoefner, ...
  • Hearinck Haerinck, E. (۱۹۹۷). Babylonia under Achaemenid rule. Mesopotamia and Iran ...
  • Shelby ۲۰۰۵Shelby, J.E. (۲۰۰۵). Introduction to Glass Science and Technology ...
  • Wang, W., Zhu, J., Jiang, J., Xu, C., Wu, S., ...
  • Wattanasiriwech, D., Polpuak, N., Danthaisong, P., & Wattanasiriwech, S. (۲۰۰۸). ...
  • نمایش کامل مراجع