تکنولوژی های جدید و دگرگونی معنایی «علم» و «صنعت» در دوره قاجار

سال انتشار: 1400
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 128

فایل این مقاله در 40 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد

استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:

لینک ثابت به این مقاله:

شناسه ملی سند علمی:

JR_JIHS-19-1_008

تاریخ نمایه سازی: 10 بهمن 1402

چکیده مقاله:

مقاله حاضر به بررسی دگرگونی های معنایی «علم» و «صنعت» در دوره قاجار می پردازد. فرض مقاله این است که دگرگونی رادیکال و بنیادی که در دوره قاجار در تعریف علم و طبقه بندی آن رخ داده است به واسطه ظهور تکنولوژی های جدید بوده است. تکنولوژی های جدید با طبقه بندی شدن در ذیل علوم طبیعی، مساله علوم نظری را که با تصرف در طبیعت می توانند به منظور اختراع ابزارها و از این رو در خدمت اهداف عملی قرار بگیرند، به وجود آوردند. این مساله از آنجا ناشی می شود که «علوم طبیعی» در طبقه بندی فارابی- ابن سینایی، علوم نظری هستند که اهداف و کاربرد عملی ندارند و چیزی مربوط به «نیکبختی آن جهانی» هستند. طبقه بندی که بر مبنای تمایز ارسطویی بین اپیستمه و تخنه، علوم نظری را از آن رو که مرتبط به چیزی است که نمی تواند طور دیگر باشد، غیرعملی و غیرکاربردی معرفی می کند. تکنولوژی های جدید سامان این طبقه بندی را برهم زدند زیرا علوم نظری انگاشته می شدند که به کاربردهای عملی می رسیدند. پیامد این دگرگونی اولا ظهور مفهومی تکاملی از علم و فهمی از جوامع با سلسله مراتب «متمدن» و «وحشی» است که در نسبت زمانی با علم و استفاده کاربردی از آن قرار دارند. ثانیا طبقه بندی «صنعت» ذیل علم جدید «ثروت» و تعریف آن به عنوان «اعمال مولد ثروت» است. در تعریف جدید صنعت، همه فعالیت هایی که به تولید ثروت منجر می شوند و امروزه در اقتصاد آنها را «زمین، نیروی کار و سرمایه» می خوانیم، از لحاظ جایگاهی که در تولید ثروت دارند، مورد بازنگری و بازسازماندهی قرار گرفتند.

نویسندگان

رحیم یوسفی اقدم

دانشجوی دکتری جامعه شناسی فرهنگی دانشگاه علامه طباطبایی

مقصود فراستخواه

استاد، گروه برنامه ریزی آموزش عالی، موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی

محمد سعید ذکائی

استاد، گروه مطالعات فرهنگی، دانشگاه علامه طباطبائی

نهال نفیسی

استادیار، گروه مطالعات فرهنگی، دانشگاه علامه طباطبائی

مراجع و منابع این مقاله:

لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :
  • آدمیت، فریدون. (۱۳۵۱ش). اندیشه ترقی و حکومت قانون؛ عصر سپهسالار. ...
  • اذکائی، پرویز. (۱۳۷۸ش). «علم الحیل و فنون آن.» تحقیقات اسلامی، ...
  • ارسطو. (۱۳۷۷ش). اخلاق نیکوماخوس. ترجمه محمدحسن لطفی. تهران: انتشارات طرح ...
  • افشار، میرزا مصطفی. (۱۳۴۹ش). سفرنامه خسرومیرزا بپطرزبورغ. بکوشش محمد گلبن. ...
  • امین الدوله، میرزا علی خان. (۱۳۷۰ش). خاطرات سیاسی میرزاعلی­خان امین­الدوله. ...
  • ابن خلدون، عبدالرحمان. (۱۳۶۹ش). مقدمه ابن خلدون. ترجمه محمد پروین ...
  • ابن سینا. (۱۳۳۱ش). دانشنامه علایی، الهیات. به تصحیح محمد معین. ...
  • (۱۳۶۰ش). رسائل ابن سینا. ترجمه ضیاءالدین دری. تهران: انتشارات مرکزی ...
  • ایلچی، میرزا ابوالحسن خان. (۱۳۶۴ش). حیرت نامه، سفرنامه میرزا ابوالحسن ...
  • بهنام، جمشید. (۱۳۷۴ش). ایرانیان و اندیشه تجدد. چاپ اول، تهران: ...
  • پیت، جوزف. (۱۳۹۳ش). درباب تکنولوژی، مبانی فلسفه تکنولوژی. مترجم، مصطفی ...
  • تاج السلطنه. (۱۳۶۲ش). خاطرات تاج السلطنه. به کوشش منصوره اتحادیه ...
  • تبریزی، محمدحسین بن علی اکبر. (۱۳۲۵ق). کشف المراد من المشروطه ...
  • تقی زاده تبریزی، سیدحسن. (۱۳۲۳ق). تحقیق احوال کنونی ایران با ...
  • ثقفی، خلیل. (۱۳۰۹ق). انقلاب زراعتی، زراعت و صنعت. نسخه خطی، ...
  • داداشی، ایرج. (۱۳۸۸ش). «صناعت و طرح مبانی نظری آن به ...
  • فارابی، علم حیل و فلسفه فناوری [مقاله ژورنالی]
  • (۱۳۹۳ ش). «مفهوم صنعت و فناوری از دیدگاه متفکران مسلمان.» ...
  • خراسانی ترشیزی، فاضل. (۱۳۲۹ق). کلمه جامعه شمس کاشمری. تهران، چاپ ...
  • خلخالی، عمادالعلما. (۱۳۲۵ق). بیان معنی سلطنت و فوائدها، در زرگری ...
  • دینانی، غلامحسین ابراهیمی؛ خسروپناه، عبدالحسین؛ امامی، احمد. (۱۳۹۹) «اصطلاح­شناسی مفهوم ...
  • زین العابدین، مراغه ای. (۱۳۸۴ش). سیاحت نامه ابراهیم بیگ. به ...
  • سیاح، محمدعلی. (۱۳۴۶ش). خاطرات حاج سیاح یا دوره خوف و ...
  • شیرازی، میرزا صالح. (۱۳۴۷ش). سفرنامه. با مطالعه و همکاری و ...
  • طالبوف تبریزی، عبدالرحیم. (۱۳۱۱ق). سفینه طالبی یا کتاب احمد، جلد ...
  • (۱۳۱۲ق). سفینه طالبی یا کتاب احمد، جلد دوم. اسلامبول: نشر ...
  • طاهری مقدم، مسعود. (۱۳۹۴ش). «علم الحیل در تمدن اسلامی.» پژوهشنامه ...
  • طوسی، خواجه نصرالدین. (۱۳۴۶ش). اخلاق ناصری. تصحیح و حواشی ادیب ...
  • غنی نژاد، موسی. (۱۳۷۷ش). تجددطلبی و توسعه در ایران معاصر. ...
  • فارابی، ابونصر. (۱۳۸۸ش). احصاء العلوم. ترجمه حسین خدیو جم. تهران: ...
  • فراستخواه، مقصود. (۱۳۷۳ ش). سرآغاز نواندیشی معاصر. تهران: شرکت سهامی ...
  • (۱۳۷۳ ش). سرگذشت و سوانح دانشگاه در ایران. تهران: موسسه ...
  • فروغی، ابوالحسن. (۱۳۳۰ق). اوراق مشوش یا مقالات مختلفه. تهران، چاپ ...
  • فروغی، محمدحسین. (۱۳۳۲ق). تاریخ ادبیات ایران. تهران، چاپ سنگی، کتابخانه ...
  • فروغی، محمدعلی. (۱۳۲۳ق). اصول علم ثروت یعنی اکونومی پلتیک. نسخه ...
  • (۱۳۲۸ق). دوره مختصری از علم فیزیک. تهران، چاپ سنگی، کتابخانه ...
  • (۱۳۸۷ش). مجموعه مقالات محمدعلی فروغی. جلد اول، چاپ سوم، تهران: ...
  • قاجار، ناصرالدین شاه. (۱۳۶۲ش). سفرنامه ناصرالدین­شاه به فرنگ. تهران: انتشارات ...
  • قبادیانی، ناصرخسرو. (۱۳۵۷ش). جامع الحکمتین. تصحیح هانری کربن و محمد ...
  • قزوینی، میرزاشفیع. (۱۳۷۰ش). قانون قزوینی: انتقاد اوضاع اجتماعی دوره ناصری. ...
  • کاشانی، ملاعبدالرسول. (۱۳۲۸ق). رساله انصافیه، در زرگری نژاد، غلامحسین (۱۳۷۴)، ...
  • لشکرنویس، میرزا یوسف. (۱۳۸۱ش). صراط المستقیم. در رساله های ملکم ...
  • مستشارالدوله، میرزا یوسف. (۱۳۸۸ش). یک کلمه. به کوشش باقر مومنی، ...
  • (۱۲۹۰ق). گنجینه دانش برای اطفال نوآموز. تهران. چاپ سنگی کتابخانه ...
  • مظاهری، زهرا و سیدمحمد کاظم علوی. (۱۳۸۸). «علم سنتی و ...
  • منشی بوشهری، میرزا محمد. (۱۳۲۹ق). طلوع تمدن و اختراعات عظیمه. ...
  • مهندس الملک، میرزا رضاخان. (۱۳۴۱ق). کلیات جغرافیای ایران مشتمل بر ...
  • میرفندرسکی، ابوالقاسم. (۱۳۱۷ش). رساله صناعیه. با مقدمه و تصحیح علی ...
  • ناطق، جواد. (۱۳۸۲ ش). «بررسی دو نسخه برگردان (=عکسی) از ...
  • ناظم الدوله، میرزا ملکم خان. (۱۳۸۱ش). رساله های ملکم خان. ...
  • ناظم العلوم، علی خان. (۱۲۹۵ ق). حکمت طبیعی اصول علم ...
  • نجم الدوله، عبدالغقار. (۱۲۹۳ق). فیزیک. تهران، نسخه خطی، کتابخانه ملی ...
  • واعظی، احمد و رضا قاسمیان. (۱۳۹۲ش). «حضوری و یا حصولی ...
  • نشریاتسال۱۴، ش۳، ۱۶/۱/۱۳۰۵ق؛ سال ۱۴،ش۴، ۲۴/۱/۱۳۰۵ق؛ سال ۱۴، ش۶، ۹/۲/۱۳۰۵ق؛ ...
  • تربیتسال۳، ش۱۴۱، ۲۲/۱/۱۳۱۷ق؛ سال۴،ش۱۹۰، ۲۳/۲/۱۳۱۸ق؛ سال۴،ش،۲۱۳، ۶/۸/۱۳۱۸ق؛ سال۵،ش۲۴۲، ۱۷/۷/۱۳۱۹ق؛ سال۸،ش،۳۵۹، ...
  • صوراسرافیل، سال۱، ش۱۴، ۱۰/۸/۱۳۲۵ق ...
  • ناصری، سال۱، ش۱۶، ۱/۳/۱۳۱۲ق ...
  • Adams, C. A., & Thompson, T. L. (۲۰۱۱). "Interviewing objects: ...
  • Dunne, J. (۱۹۹۳). Back to the Rough Ground, Practical Judgment ...
  • Cuevas, A. (۲۰۰۵). "The many faces of science and technology ...
  • Feenberg, A. (۱۹۹۶). "Marcuse or Habermas: Two critiques of technology." ...
  • Faulkner, W. (۱۹۹۴). "Conceptualizing knowledge used in innovation: a second ...
  • Gardner, L. P. (۱۹۹۴). "The relationship between Technology and Science: ...
  • Gibbons, M., & Johnston, R. (۱۹۷۴). "The roles of science ...
  • Ihde, D. (۲۰۰۸). "Art Precedes Science: or Did the Camera ...
  • Latour, B. (۱۹۹۰). "Technology is society made durable." The Sociological Review, (۳۸), ...
  • Layton, E. T. (۱۹۷۱). “Mirror Image Twins: The Communities of ...
  • Pinch, J. T. & Wieb E. B. (۱۹۸۷). "The Social ...
  • Price, D. S. (۱۹۶۵). “Is Technology Historically Independent of Science? ...
  • Scharff, C. R. (۲۰۰۹). "Technology as 'Applies Science'." in Berg ...
  • Schatzberg, E. (۲۰۱۸). Technology, Critical history of a concept. Chicago ...
  • Verbeek, P. P. (۲۰۱۱). Moralizing technology: Understanding and designing the morality ...
  • Winner, L. (۱۹۸۶). The whale and the reactor. Chicago, IL ...
  • Vincenti, Walter G. (۱۹۹۰). What Engineers Know and How They Know ...
  • نمایش کامل مراجع