محدودیت های حاکم بر آزادی اراده در تقابل با حق بر دارو (مطالعه موردی بیماری کووید ۱۹)

به اقتضای منفعت جمع در حوزه دارو، کشورها در حقوق داخلی خود، چه در زمینه انعقاد و اعتبار قراردادهای مرتبط و چه در زمینه محدوده آثار قرارداد، وارد شده و آزادی قراردادی را تعدیل می نمایند. در سطح بین المللی نیز اصل آزادی اراده در قالب حق بر رقابت آزاد و در مقابل آن حق بر مالکیت فکری، تاثیرات مخرب و شدیدی بر حق دسترسی به دارو داشته اند که با شیوع پاندمی کووید ۱۹ در سال ۲۰۱۹ میلادی، این موضوع حائز اهمیت دوچندان گردید. بدین ترتیب، دولت ها روش های متفاوتی را برای ایجاد محدودیت بر آزادی اراده در راستای ارتقاء بهداشت عمومی جامعه به کار می گیرند تا در زمان بروز بیماری هایی مانند کرونا با سطح شیوع بالا، قادر باشند مبارزه ای هماهنگ و اصولی را بر اساس معیارهای جهانی اجرایی نمایند؛ لذا هدف از انجام مقاله حاضر نیز بررسی حقوق داخلی ایران و اسناد بین المللی است که می تواند محدودیت هایی را بر آزادی اراده در حوزه سلامت عمومی (همانند دوران شیوع ویروس کرونا) تحمیل نماید. نتایج به دست آمده بیانگر آن است که اعمال محدودیت بر آزادی اراده در حقوق بین الملل بر دو مبنای منافع جمعی (لزوم حفظ مصالح عمومی) و منع سوءاستفاده از حق صورت گرفته است. در پاندمی کرونا، دسترسی همگانی به واکسن و داروهای موثر در برابر شیوع آن تحت عنوان قرارداد اجتماعی قابل توجیه است و حقوق بشر را متقاعد می کند که ایده مسئولیت اجتماعی شرکت های تولید واکسن و تولید داروی کرونا را به طور گسترده تری پشتیبانی کند.