بررسی نوسانات سطح آب دریای کاسپین و تغییرات زبانه ماسه ای میانکاله (۲۰۲۱ - ۱۹۷۵)

مناطق ساحلی، محیط های پویا و تاثیر پذیری هستند که پیوسته خود را با اثر فرایندها و پارامترهای مورفوژنز دریایی از جمله کشندها، جریان های دریایی و امواج، فصول و دگرگونی های آب وهوایی سازگار می سازند. تغییر و تحول سریع خطوط ساحلی و سیماهای مورفولوژیکی یکی از ویژگی های مهم این مناطق به ویژه در اطراف بنادر و دیگر سازه های انسان ساخت می باشد. پایش تغییرات منطقه ساحلی و حفاظت از آن بخش بسیار مهم و حیاتی در برنامه مدیریت یکپارچه منطقه ساحلی به منظور دستیابی به توسعه پایدار است. خطوط ساحلی از پویاترین سیماهای سطح کره زمین به شمار می آیند. بنابراین، تهیه نقشه خطوط ساحلی و میزان تغییرات آن جهت برنامه ریزی و استفاده بهینه از سواحل امری بسیار ضروری است. روش تحقیق در این پژوهش طبقه بندی سواحل بر اساس مطالعات صحرایی ، پردازش داده های ماهواره ای و تلفیقی از دو روش صورت گرفت. داده های ماهواره ای با ویژگی های خاص خود مانند چند باند بودن در دسترس بودن و پوشش زمینی وسیع برای پدیده های بزرگ مقیاس بسیار مناسب بوده است. به منظور تحلیل تغییرات نوار ساحلی از ابزار سیستم دیجیتالی تحلیل نوار ساحلی (Digital Shoreline Analysis System (DSAS)) در محیط ArcGIS ۱۰.۸ استفاده گردید. با بررسی تصاویر ماهواره ای و استخراج خطوط ساحلی مشخص گردید که تراز آب دریای کاسپین در سال ۱۹۷۵ نسبت به سال ۲۰۲۱ در سطح بالاتری قرار داشته، به طوری که در اثر پیشروی آب دریا به منتهی الیه بخش خاوری زبانه ماسه ای میانکاله، زمین های گسترده ای در حد فاصل بخش انتهایی زبانه ماسه ای میانکاله و شمال آشوراده به زیر آب فرو رفته اند و مشخص شد که محدوده تالاب میانکاله در سال ۲۰۲۱ نسبت به سال ۱۹۷۵ با پسروی شدیدی همراه بود و از وسعت آن به شدت کاسته شده است. از جمله دلایل این پسروی می توان به کاهش تراز آب دریا، بسته شدن کانال خوزینی، تنگ و باریک شدن کانال اصلی چوپاقلی به عنوان تنها راه ارتباطی خلیج و تالاب میانکاله با دریای کاسپین و نهایتا ورودی کمتر آب های ساحلی به این منطقه اشاره نمود. همچنین برخی از عوارض مورفولوژیکی مانند کانال های ارتباطی (کانال خوزینی)، جزایر، آبراه ه های فرسایشی رفتار گوناگونی با نوسانات سریع سطح تراز آب دریا از خود نشان می دهند. بنابراین اثر نوسانات سریع آب دریای کاسپین در مناطق ساحلی در تغییر شکل عوارض مورفودینامیکی و ایجاد ساختارهای جدید ساحلی و جابجایی خطوط ساحلی موثر بوده است. در حقیقت شکل گیری زبانه ماسه ای میانکاله طی زمان زمین شناسی نیز مرهون این عامل مهم بوده است.