از وجوه اخلاقی روایت تا طرح «اخلاق روایت»

مقاله حاضر می کوشد سیر گذار از وجوه اخلاقی روایت به عنوان یکی از مفاهیم نظریه ادبی را تا طرح مفهوم «اخلاق روایت» بر اساس چنان وجوهی شرح دهد. مهم ترین این وجوه عبارت اند از: نسبت «روایت و فهم»، «روایت به مثابه بنیان هویت»، «روایت و دیگری»، «روایت و تخیل» و در نهایت «روایت، فضیلت و حکمت عملی». به منظور تبیین این موضوع هم در زمینه ادبیات و هم فلسفه، پس از معرفی اجمالی مفهوم و نظریه های روایت معاصر از رویکردهای تازه ای یاد می شود که بر کارکرد روایت در زمینه فهم متمرکز شده اند. سپس با استفاده از روش تحلیل و استنتاج نشان داده می شود نسبت روایت با فهم و فهم از خویشتن موجب می شود روایت بتواند نقشی را در بنیان اخلاق نیز ایفا کند؛ چراکه فهم از خویشتن در هرمنوتیک فلسفی با وجود پیوند می یابد، هویت آدمی وجهی روایی به خود می گیرد و از این میان «هویت روایی» سربر می کشد. در نتیجه خویشتن جز در پرتوی «دیگری» تقوم نمی یابد و طرح مفهوم «دیگری» لاجرم امکان طرح اخلاق و در نتیجه ایفای نقش روایت را در اخلاق ممکن می سازد. از طرف دیگر روایت هم به خاطر اهمیتش برای اصل قاعده زرین و هم به مثابه محمل تخیل اخلاقی، اهمیت بسیاری دارد. در نهایت روایت و داستان به دلیل غنای خود زمینه ای را برای کسب فضایل و اقدام مطابق با حکمت عملی فراهم می سازد. نتیجه اینکه روایت می تواند نقشی اساسی در حوزه اخلاق ایفا کند. در نهایت می توان از مفهوم «اخلاق روایت» به عنوان شکلی از اخلاق هنجاری و سه دسته تقریر آن سخن گفت.