سیاست گذاری توام عرضه و تقاضا محور منابع آب با استفاده از مدیریت پارامترهای فشار (مطالعه موردی: حوضه آبریز خزر)

چکیدهمقدمه: در حال حاضر یکی از عمده ترین مشکلات مدیریت منابع آب در ایران،این است که جایگاه فعلی و آینده منابع آب در رشد و توسعه کشور بخوبی مشخص نیست. حوضه خزر یکی از شش حوضه آبریز اصلی کشورمان می باشد که طی سال های گذشته بدلیل رشد جمعیت، مصرف گرایی، افزایش تقاضا و غیره، وضعیت منابع آب آن در معرض فشارهای زیادی قرار گرفته است. لذا در این مقاله سعی شده است با شناسایی و مدیریت عوامل فشار طبیعی و غیرطبیعی تاثیرگذار بر سیاست توام عرضه و تقاضا محور، به عنوان سیاست کارا و موثر مدیریت منابع آب در حوضه آبریز خزر، در این حوضه گام برداشته شود.روش­: در این راستا سعی شده است ابتدا عوامل فشار بر منابع آب شناسایی شده، سپس این عوامل اولیت بندی گردند و در نهایت نوع سیستم مدیریت منابع آب مناسب برای آنها مشخص شود. به همین منظور در شروع کار به کمک مدل DPSIR، وضعیت منابع آب در حوضه آبریز خزر تجزیه و تحلیل شده است و سپس پارامترهای فشار در این حوضه در دو دسته انسانی و غیر انسانی (با هشت زیرمعیار) و به کمک نظرات ۳۶ متخصص در زمینه محیط زیست و منابع آب و با استفاده از روش فازی ای ان پی(FANP)، اولویت بندی گردیده اند.یافته­ها: نتایج نشان می دهد که در حوضه آبریز خزر پارامتر انسانی با امتیاز ۸۰۷/۰ نسبت به پارامتر غیرانسانی از اهمیت بیشتری برخوردار است. از بین زیرمعیارها نیز پارامتر مصرف آب کشاورزی با  ۲۴۳/۰ امتیاز و سدسازی با ۰۳۹/۰ امتیاز بیشترین و کمترین امتیاز را به خود اختصاص داده اند.نتیجه­گیری: هم زمان با رشد و افزایش جمعیت، تغییرات اقلیمی، افزایش مصرف گرایی و صنعتی شدن، و غیره در حوضه آبریز خزر نیاز به مدیریت منابع آب نیز در این حوضه افزایش می یابد، اما با روند موجود در حال حاضر در آینده ای نزدیک منابع آبی کشورمان بشدت تهدید شده و حیات اجتماعی و اقتصادی منطقه نیز به خطر می افتد. دلیل اصلی وقوع چنین شرایطی در زمینه مدیریت منابع آب در کشور، نبود سیاست اصولی و مبتنی بر پایداری در زمینه منابع آب در کشورمان می باشد که تعیین کننده جایگاه فعلی و آینده کشورمان در زمینه مدیریت منابع آب شیرین در کشور باشد. یکی از اقدامات اساسی و مبرمی که در حال حاضر باید در زمینه مدیریت منابع آب شیرین باید در کشورمان صورت پذیرد بحث تغییر پارادایم مدیریت منابع آب کشورمان می باشد. به منظور اصلاح سیاست مصرف آب بخش کشاورزی، بدلیل اهمیت استراتژیک و اقتصادی و اجتماعی ای که در کشورمان وجود دارد، نیازمند برنامه ای تقریب بلند مدت با منابع مالی زیاد می باشد.