بررسی میزان آب کاربردی و بهره وری آب مزارع گندم در استان فارس

مقدمه: با توجه به کمبود منابع آب در کشور و به تبع آن استان فارس، بهبود مدیریت آبیاری مزارع گندم می تواند منجر به کاهش مصرف آب و افزایش بهره وری آب شود. برای اعمال مدیریت مناسب آبیاری در مزارع گندم، لازم است اطلاع کافی و دقیقی از وضعیت میزان مصرف آب و بهره وری آب وجود داشته باشد روش­: در یکسال زراعی مطالعه ای برای اندازه گیری آب آبیاری و محاسبه بهره وری آب در ۳۰ مزرعه گندم در سه منطقه آب و هوایی مختلف استان فارس انجام شد. برای مقایسه آماری نتایج بدست آمده از آزمون تی استفاده شد. همچنین همبستگی عوامل مختلف باهم، با تعیین ضریب همبستگی مورد بررسی قرار گرفت. یافته­ها: نتایج این تحقیق، نشان داد که متوسط مقدار آب آبیاری کاربردی در مزارع گندم معادل۵۳۴۰ مترمکعب در هکتار بوده که ۱۰۶۴ مترمکعب در هکتار از میانگین نیاز آبی در سال آزمایش بیشتر بوده است. از نظر آماری میزان آب آبیاری با نیاز آبی بلندمدت تفاوت معنی دار داشت و در میزان آب آبیاری  در سامانه های مختلف آبیاری تفاوت معنی داری مشاهده نشد. متوسط مقدار بهره وری آب آبیاری و بهره وری آب کل به ترتیب ۲۵/۱ و ۰۴/۱ کیلوگرم بر مترمکعب بدست آمد که تفاوت میزان بهره وری آب در سامانه های مختلف آبیاری (سطحی، بارانی و قطره ای) نیز معنی دار نبود. تفاوت بهره وری آب آبیاری در منطقه گرم با سرد و منطقه گرم با معتدل در سطح ۵ درصد معنی دار بود. بررسی همبستگی بین عوامل مختلف نشان داد که عامل سرد بودن منطقه و طول دوره رشد عامل مهمی در تولید محصول و تعداد آبیاری ها بوده است. نتیجه­گیری: سامانه­های آبیاری نوین در مقایسه با سامانه های سنتی آبیاری سطحی نتوانسته باعث کاهش آب آبیاری مزارع گندم شود. البته نبایستی این موضوع  منجر به زیر سوال رفتن اهمیت و فایده سامانه­های نوین آبیاری شود. بلکه علت اصلی، عدم وجود برنامه ریزی آبیاری در مزارع گندم می­باشد. برنامه­ریزی آبیاری، بویژه در سال هایی که بارندگی قابل توجهی رخ می دهد، می تواند باعث کاهش آب آبیاری و افزایش بهره وری آب گردد. عدم اطلاع کشاورزان از پیش بینی های بارندگی می تواند باعث انجام آبیاری اضافی و اتلاف آب گردد.