ادبیات تعلیمی و تربیتی در شاهنامه فردوسی

بسیاری از ادیبان و اندیشمندان کوشیده اند به شیوه ای خردمندانه افکار سیاسی و اجتماعی و نظریات آرمانی خود را درباره حکومت مطلوب و شیوه صحیح کشورداری، در قالب آثار ادبی و هنری به مخاطبان خود منتقل نمایند. یکی از این مفاهیم که به صورت یک نظام در قالب اندیشهای فراگیر در تاریخ تفگر بشری از سوی همه اندیشمندان، از جمله فلاسفه و ادیبان مورد توجه قرار گرفته است. »شاهنامه« شاهکاری ادبی است با موضوعاتی جامع و داستانهایی متنوع سراینده آن حکیمی است جامعالاطراف که جلوه هایی مختلف از ادبیات حماسی، غنایی و تعلیمی را به نمایش میگذارد. بررسی ابعاد مختلف »شاهنامه« موجب شناخت بیشتر عظمت و شکوه این اثر، همچنین سراینده آن می-شود. این مقاله سعی دارد به روش تحلیل محتوا جلوه ادبیات تعلیمی و شاخصه-های آن را در »شاهنامه« واکاود. موضوعاتی مانند توجه به مذهب و تعالیم دینی، پند و اندرز و نتایج اخلاقی پایان داستان-ها، ستایش علم و دانش و آگاهی، فضایل اخلاقیو عفت کلام سراینده، فضایی تعلیمی و اخلاقی را بر »شاهنامه« حاکم ساخته است. پیام-های اخلاقی در این اثر به دو شیوه درون مایه داستانی و بیان مستقیم تبیین شده است. یکی از رازهای ماندگاری »شاهنامه« پند و اندرزهای فردوسی است که از آبشخورهای فکری دینی و قومی وی سرچشمه گرفته است و از آنجا که عاطفه نهفته در آن انسانی است نه شخصی، جامعیت و شمول آن از زمان و مکان خاص، فراتر است و همه آفاق را در بر می گیرد. از جایی که بررسی و تحلیل آثار ادبی با روش های علمی و نوین، بهتر امکان پذیر است، بهتر است با رویکردهای نوینی چون رویکرد ساختاری به تحلیل علمی آثار ادبی بپردازیم و در واقع می توان گفت که در ادامه ی کوشش فرمالیست ها بوجود آمد و در ابتدای قرن بیستم بسیار اهمیت یافت. هدف این رویکرد، در حاشیه قرار دادن زندگی نامه ی مولف یا شاعر و توجه به ساختار اثر ادبی است. بنابراین تحلیل غزلیات فردوسی ، راهی بهتر و مفیدتر برایشناخت کیفیت این اثر ارزشمند)شاهنامه( است