بررسی و تحلیل پدیده اثر بازگشتی پسا مدرن سازی آبیاری و ملاحظات لازم

هدف مدرن سازی آبیاری به طور عمده بر افزایش راندمان آبیاری (Irrigation Efficiency)، ارتقاء بهره وری آب (Water Productivity)، و در نهایت کاهش مصرف آب آبیاری و صرفه جویی در منابع آب کمیاب است. مطالعات مختلف نشان داده اند که افزایش راندمان آبیاری و ارتقاء بهره وری آب از طریق توسعه کاربرد سیستم های کارا و مدرن آبیاری بعضا منجر به صرفه جویی واقعی و کاهش مصرف آب کشاورزی به اندازه مورد انتظار نشده و یا بالعکس سبب افزایش آن نیز شده است. این پدیده "اثر بازگشتی" (Rebound Effect) آب نامیده شده است. عوامل موثر و دلایل وقوع پدیده اثر بازگشتی به طور عمده عبارتند از: افزایش سطح زیر کشت فاریاب به دنبال کاهش مصرف آب در اثر کاربرد فناوری ، افزایش تبخیرتعرق به دلیل تغییر در الگوی کشت محصولات (گسترش کشت محصولات پر آب بر و در عین حال اقتصادی تر) و افزایش عملکرد محصول (ناشی از مدیریت بهتر آب و تنش آبی کمتر به محصول، و استفاده مطلوب از سایر نهاده های تولید)، کاهش در کمیت و کیفیت جریانات برگشتی (Return flows) (ناشی از افزایش راندمان آبیاری، کم آبیاری محصولات برای تامین آب کافی برای سطح زیر کشت افزایش یافته به دلیل کم ابیاری و تامین آب لازم برای سطح بزرگتر) و در نتیجه کاهش آبشویی و شوری ثانویه خاک. نیاز است ادبیات موضوع جاری-سازی شده و پس از تعیین میزان اثر بازگشتی، و تجزیه و تحلیل های لازم، هشدارهای مرتبط به سیاست گذاران و مسئولین توسعه فناوری های نوین آبیاری برای اتخاذ سیاست مناسب و اقدام به منظور اجرای راهکاری از نوع فنی، اقتصادی- اجتماعی و سیاستی لازم داده شود