شناسایی مولفه های مدل درآمدزایی کتابخانه های عمومی ایران

هدف: در سال­ های اخیر با توجه به بروز رکود اقتصادی، کتابخانه ­های عمومی با مشکل کمبود بودجه مواجه شده­ اند. رکود اقتصادی در سال­های گذشته به شدت بر روی تامین بار مالی کتابخانه ­های عمومی اثر گذشته است. این مراکز بودجه مستقلی نداشته و بودجه­ای که دریافت می­ کنند ماهیت کمکی داشته و متکی بر همیاری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سهم نیم درصدی شهرداری­ ها، کمک ­های مردمی و نهادهای عمومی و غیر دولتی خصوصی و جامع بین ­المللی، موقوفات است. کاهش بودجه از یک سو و نیاز به ارائه خدمات نوین و خلاقانه از سوی دیگر، مدیران و کتابداران را بر آن داشته است تا به دنبال راهکاری برای خلق درآمد و ایجاد فرصت ­های جدید برای درآمدزایی باشند. هدف این پژوهش شناسایی مولفه های موثر بر درآمدزایی در کتابخانه های عمومی ایران است. روش­: این پژوهش کاربردی و از منظر نوع، مرور نظام مند بوده و با روش فراتحلیل-کمی انجام شده است. جامعه آماری شامل کلیه مقالات علمی و پژوهشی با موضوع درآمدزایی و بازاریابی در کتابخانه­ های عمومی ایران است که در نشریات فارسی زبان منتشر شده است. ابزار گردآوری اطلاعات، سیاهه وارسی محقق ساخته و ابزار حیاتی Glynn است. داده های گردآوری شده با نرم افزار جامع فراتحلیل نسخه ۲.۰ تجزیه و تحلیل شد. یافته ­ها: یافته ها نشان داد که در سطح اطمینان ۹۵ درصد افراد، مکان، محصول، تشویق و ترغیب، قیمت، کیفیت خدمات، تعامل با مخاطب و شخصی سازی خدمات از مولفه های اثرگذار بر درآمدزایی در کتابخانه ها هستند. افراد دارای اندازه اثر قوی بوده و مولفه های مکان، محصول، تشویق و ترغیب و قیمت دارای شدت تاثیر متوسط هستند. شدت اثر مولفه های کیفیت خدمات، تعامل با مخاطب و شخصی سازی خدمات ضعیف است. نتایج آزمون های ناهمگونی نشان داد، پژوهش های مورد بررسی ناهمگن بوده و از این رو، از اندازه اثر تصادفی استفاده شده است. نمودار قیفی بیانگر خطای استاندارد بالا و سوگیری زیاد است. به عبارت دیگر، توزیع پژوهش ها نرمال و تصادفی نیست. نتایج نشان داد مولفه هایی که بر درآمدزایی در کتابخانه ها اثر می ­گذارد شامل افراد، مکان، محصول، تشویق و ترغیب، قیمت، کیفیت خدمات، تعامل با مخاطب و شخصی­سازی است. ایجاد تعادل میان درآمدزایی با ماموریت اصلی از ملاحظات مهم برای کتابخانه ­های عمومی است. کتابخانه ­ها می ­توانند با تکیه بر راهکارهایی مانند تمرکز بر ارائه خدمات و منابع با کیفیت بالا، اولویت ­بندی نیازهای جامعه، شفاف­ سازی جریان درآمدزایی و تمرکز بر اهداف و رسالت کتابخانه ­های عمومی به برقراری این تعادل کمک کنند. ایجاد زیرساخت های مناسب با تغییرات و تحولات حاصل از فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی و ایجاد نظام های اطلاعاتی منسجم، ارائه خدمات متنوع اطلاعاتی، تدوین برنامه ها و راهبردهای مناسب برای تبلیغ محصولات، اصلاح ساختار کاری کتابخانه، همکاری و ارتباطات مناسب با دیگر سازمان های کارآفرین و خیرین، جذب کتابداران و متخصصان خلاق و دعوت از متخصصان حوزه های مختلف علمی برای ارائه مشاوره اطلاعاتی، ارزیابی خدمات و محصولات ارائه شده و ارا ئه خدمات مطابق با نیازهای اطلاعاتی کاربران از جمله اقداماتی است که سبب بهبود و ارتقاء جریان درآمدزایی در کتابخانه ­ها می شود. ارزش/ اصالت: با توجه به کاهش بودجه و رکود اقتصادی که بر نهادهای دولتی تحمیل شده است، اجرا و پیاده­ سازی مدل­های درآمدزایی و بازاریابی در کتابخانه­ ها بیش از پیش اهمیت یافته است. این پژوهش سعی دارد با مطالعه پژوهش ­های پیشین مهم ترین عوامل موثر بر درآمدزایی کتابخانه­ های عمومی را شناسایی کند.