مطالعه کمی تاثیرپذیری عرصه های طبیعی استان مرکزی از گرده افشانی با رویکرد مبتنی بر مدلسازی توزیع

سابقه و هدف: استحصال عسل از کندوهای زنبوران عسل یکی از فعالیت های اقتصادی برای جوامع محلی محسوب می شود که در اشتغال مستقیم و غیر مستقیم روستاییان و در نتیجه توسعه پایدار این مناطق موثر است. از میان حشرات گرده افشان زنبوران نقش بسیار بارزتری دارند و معمولا محل استقرار کندوها می تواند تعیین کننده گستره بهره ور از این خدمت اکوسیستمی باشد. در میان زنبوران ایران هیبرید کارنیکا دارای جایگاه ویژه ای در استحصال عسل است. علیرغم مطالعات مختلف انجام گرفته بر روی این هیبرید تا کنون مطالعه به بررسی شرایط مناسب برای جانمایی کندوهای این گونه نپرداخته لذا این مطالعه به دنبال آن است که مناطق مناسب برای استقرار کندوها و همچنین کاربری/پوشش های که از این خدمات استفاده می کنند را شناسایی کنند. آگاهی به مناطقی که مستعد جانمایی کندو می تواند یکی از اولویت های برنامه ریزان حوزه کشاورزی و دامپروری استان مرکزی باشد. مواد و روش ها: در این مطالعه به منظور مدلسازی مناطقی که مستعد گرده افشانی هستند، متغیرهای محیطی که به نحوی بر روی کیفیت و کمیت گرده افشانی موثر هستند شناسایی شدند، در این راستا از متغیرهایی مانند تراکم چشمه، ارتفاع، رطوبت توپوگرافی، سایه روشن، میانگین اندازه لکه، کاربری/پوشش، تنوع سیمای سرزمین، تراکم حاشیه، فاصله از زمین های کشاورزی، میانگین سرعت باد تا ارتفاع ۱۰ متر، زبری پوشش گیاهی و تراکم پوشش گیاهی استفاده شد. و پس از جمع آوری نقاط کندوها و پیش پردازش آن ها برای ورود به مدلسازی آماده شدند. از آنجایی که در فرآیند مدلسازی دسترسی به تمام مناطقی که برای استقرار کندوها مناسب نیستند مشکل است لذا از روش های جایگزین مانند روش های شبه عدم حضور استفاده شد اما شناسایی مناطق مناسب برای ثبت نقاط شبه عدم حضور نیز می تواند تحلیل را با خطا موجه کند لذا ابتدا با استفاده از خروجی مدل های فقط حضور، مطلوبیت گرده افشانی محاسبه گردید. سپس با کسر مناطق مطلوب از کل سیمای سرزمین در مناطق باقی مانده، نقاط شبه عدم حضور به صورت تصادفی ایجاد شد. پس از آماده شدن این دسته از نقاط مدل های حضور/ شبه عدم حضور آماده اجرا شدند. به منظور ارزیابی مدل های توزیع از متغیرهای TPR و شاخص کاپا استفاده شد. TPR که از آن به عنوان حساسیت نیز نامبرده می شود مقدار عددی است که درصد نقاط حضوری که مجددا بعد از اعمال حدآستانه نقطه حضور شناسایی شده اند را شناسایی می کنند. همچنین برای محاسبه تاثیرپذیری این مجموعه داده از تغییرات محیطی از مدل جنگل تصادفی استفاده شد.نتایج و بحث: مدل های فقط حضور در این مطالعه با قدرت مناسبی اجرا شدند. مقدار AUC به ترتیب برای مدل های Bioclim، Domian و ماشین بردار پشتیبان تک کلاسه به ترتیب برابر ۸۹/۰، ۹۰/۰ و ۷۶/۰ محاسبه گردید. نتایج حاصل از ارزیابی مدل-های مورد استفاده نشان داد تمام مدل ها به خوبی نقاط حضور کندو را از مناطق شبه عدم حضور کندوها پیش بینی کرده اند و شاخص کاپا برای این دسته از مدل ها حداقل برابر ۸۳/۰ محاسبه شده است. از طرفی بر اساس معیار TPRبخش زیادی از نقاط کندو مجددا بعد از اعمال حد آستانه کندو، شناسایی شده اند که این مقدار می تواند نشان دهنده سطح خوب پیش بینی مدل های مورد استفاده باشد. همچنین یافته ها نشان داد که تنوع در سیمای سرزمین به نسبت نزدیکی به زمین های کشاورزی در کیفیت گرده افشانی تاثیر بیشتری دارد و ارتفاع تا ۱۸۱۳ متر از سطح دریا و همچنین سرعت باد ۴۷/۳ متر بر ثانیه بهترین شرایط برای حضور کندوها است. از میان شهرستان های مختلف اراک، فراهان، خنداب، شازند و خمین بالاترین مقدار مطلوبیت را برای گرده افشانی دارند. نتیجه گیری: برنامه ریزی برای حفاظت از عرصه های طبیعی و همچنین مناطق مستعد برای استقرار کندوها می تواند با تاکید بر موقعیت شهرستان های اراک، فراهان، خنداب، شازند و خمین باشد. یافته های این مطالعه نشان می دهد که استفاده از مدل های توزیع گونه می تواند برای شناسایی مناطق مناسب جهت استقرار کندو و فعالیت گرده افشانی موثر باشد. از طرفی تلفیق یافته های این دسته مطالعات با سایر داده های فضایی که الگوی های سیمای سرزمین را مشخص می کنند می تواند دید روشنی برای در خصوص تاثیرپذیری سیمای سرزمین در اختیار قرار دهد.