ارتقاء بهره وری آبیاری گندم در ایران (بخش دوم: از دیدگاه مکانیزاسیون و مدیریت مزرعه)

کمبود منابع آب برای تولید محصولات مختلف کشاورزی از جمله گندم، یکی از چالش ها و دغدغه های اصلی کشور بوده و راه حل اصلی آن بهبود و ارتقاء بهره-وری آب است. در این راستا باید با مصرف کمتر آب، بیشترین تولید را حاصل کرد. یکی از بزرگ ترین مشکلات برای تولید گندم، کمبود منابع آب و گسستگی روش های مختلف مدیریت آب، مزرعه و سامانه های آبیاری است. آزمایش ها و تجارب نیم قرن اخیر در علم و فن آبیاری و زراعت نشان داده است که تاثیر نهاده های مختلف از قبیل بذور اصلاح شده، کودهای شیمیایی، عملیات مناسب کاشت، داشت و برداشت هنگامی تاثیر مثبت و مناسب در رشد گیاه دارد که مدیریت آبیاری و مزرعه (که شامل مجموعه اقداماتی است که آب را به مقدار مشخص و در زمان مورد نیاز در اختیار گیاه قرار می دهد)، به نحو مطلوبی انجام شده باشد. طبق اصل پارتو، مناطقی که ۸۰ درصد کشت و تولید گندم (آبی و دیم) در آن ها انجام می شود، مناطق اصلی تولید گندم هستند. بر همین اساس، ۱۳ استان گلستان، کرمانشاه، آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی، همدان، اردبیل، لرستان، مرکزی، خوزستان، فارس، خراسان رضوی، کردستان و زنجان، به عنوان مناطق اصلی تولید گندم در ایران شناسایی شده و در این مطالعه نیز تمرکز اصلی بر روی این مناطق بود. نتایج نشان داد که با داده های سال زراعی ۱۴۰۰-۱۳۹۹، کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی با توسعه روش آبیاری کشت روی پشته های بلند در مناطق اصلی تولید گندم منجر به کاهش ۱۵۴/۲ میلیون مترمکعب آب کشاورزی می شود. هزینه اجرایی این راهکار بر اساس متوسط اجرای هر هکتار آبیاری موضعی ۵۰ میلیون ریال در سال ۱۴۰۰، برابر ۵۰۵۹ میلیارد ریال می باشد. در نتیجه به کارگیری روش های نوین کشت روی پشته های بلند می تواند به عنوان یک ابزار مدیریتی منجر به ارتقاء بهره وری آب گندم در کشور شود.