نقش ماهواره و برنامه های ماهواره ای در فرسایش هویت فردی، اجتماعی، ملی و دینی شهروندان شهر کاشان در سال ۱۳۸۹

در این مقاله، نقش ماهواره و برنامه های ماهواره ای در وضعیت و فرسایش هویت فردی، اجتماعی، ملی و دینی شهروندان مطالعه شده است. امروزه با رشد فناوری اطلاعات و ارتباطات، برنامه های ماهواره ای با نفوذ پذیری و فروریزی فزاینده مرزها و گسترش برخوردهای فرهنگی موجبات تزلزل عرصه های اجتماعی و فرهنگی به عنوان منبع هویت یابی سنتی جوامع را فراهم ساخته اند. با توجه به اهمیت خاص هویت در ابعاد فردی، اجتماعی، ملی و دینی آن به عنوان مولفه ی کلیدی فرهنگ و نقش وسایل ارتباط جمعی به ویژه ماهواره بر آن، در دهه های اخیر، نظریه ها و دیدگاه های مختلفی از سوی صاحب نظران علوم انسانی، ارتباطات و مطالعات فرهنگی در این زمینه رشد یافته است. این دیدگاه ها با ارایه رویکردهای خوش بینانه و بدبینانه و افراطی، تفریطی و بینابین، به تحلیل نقش و ابعاد اثرگذاری ماهواره بر هویت پرداخته اند. با توجه به مباحث نظری فوق، این مقاله با هدف شناسایی اثرات ماهواره بر هویت در سطوح و ابعاد فردی، اجتماعی، ملی و دینی آن تدوین یافته و به مطالعه رابطه بین میزان استفاده از ماهواره و وضعیت هویت پاسخگویان پرداخته شده است. این مطالعه از نوع پیمایش اجتماعی بوده و داده های تحقیق با استفاده از تکنیک پرسشنامه توام با مصاحبه جمع آوری گردیده است. اعتبار و روایی مقیاس های تحقیق با توجه به نتایج از آزمون آلفای کرونباخ مورد تایید قرار گرفته است. جامعه آماری تحقیق شامل کلیه شهروندان شهر کاشان در سال ۱۳۸۹ می باشند که با استفاده از فرمول نمونه گیری کوکران تعداد ۴۵۶ نفر به عنوان حجم نمونه انتخاب گردیده اند. یافته های تحقیق رابطه بین میزان استفاده از ماهواره و وضعیت هویت را مورد تایید قرار داده است. فعالیت های آماری مربوطه که با توجه به رتبه ای بودن متغیرهای تحقیق از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده شده است رابطه معنادار بین میزان استفاده از ماهواره و هویت را نشان می دهد. نتایج آزمون فوق بیانگر همبستگی میزان استفاده از ماهواره با هویت اجتماعی ( ۳۹/۰- =r s)، هویت ملی (۶۹/۰- =rs) و هویت  دینی (۳۶/۰- =rs) می باشد. نوع رابطه منفی بوده و رابطه معکوس بین متغیرهای تحقیق را نشان می دهد. بر این مبنا، با افزایش میزان استفاده از ماهواره شاهد کاهش میزان هویت اجتماعی، ملی و دینی خواهیم بود. همچنین، یافته های تحقیق رابطه معنی داری بین دو متغیر میزان استفاده از ماهواره و میزان هویت فردی را نشان    نمی دهد.