مکانیسم های مقابله با انحرافات اجتماعی در نهج البلاغه؛ با رویکرد تحلیل مضمون

هدف اصلی پژوهش حاضر، بررسی مضامین و ا لگوهای موجود در مورد مکانیسم های مقابله با انحرافات در نهج البلاغه است. تحقیق حاضر از جهت ماهیت کیفی و از لحاظ هدف کاربردی است که با شیوه تحلیل مضمون انجام شده است. یافته های این تحقیق نشان می دهد که نهج البلاغه پیراموان انحرافات ارشادات و مضامینی زیادی داشته است. تم های مستخرج از فیش ها در پنج شبکه ای از مضامین چنین تقسیم گردیده است. الف) عوامل ایجابی انحراف که شامل (عوامل فردی و اجتماعی) می گردد؛ وسوسه شیطان، تفرقه، نفاق و دورویی، جهل و ناآگاهی، بدعت، ریاست طلبی، حب جاه و مال، داشتن روحیه پیمان شکنی، ملاحظات خویشاوندی، رشوه، گریز از حق، ستایش شدن ناحق. ب) مکانیسم های پیشگیری از انحراف (فردی و اجتماعی) شامل: تبعیت از حق، یاد خداوند، عبرت گیری از گذشتگان، نظارت درونی، هشدارها از کیفر روز آخرت، پاداش های روز آخرت، موعظه و تبصیر، مقابله با دنیا دوستی و تجمل گرایی، جلوگیری از تملق و چاپلوسی. الگودهی و الگوگیری، محبت و حمایت، ایجاد و توسعه عدالت اجتماعی توسط حکومت، نظارت بر عملکرد مجریان و ماموران حکومتی، اعتقاد به نظارت خداوندی. ج) مکانیسم های مقابله با انحراف (فردی و اجتماعی) شامل: مجازات سلب صلاحیت وبی اعتبارسازی، مجازات سلب حیات، مجازات بدنی، قصاص، قطع دست دزد، کیفر برای عبرت و ارعاب. د) مسئولیت مردم در برابر انحرافات، شامل: مسئولیت پذیری و مسئول بودن همه در برابر همه. عدم سکوت در برابر ظلم و تضییع حقوق، امربه معروف و نهی از منکر. ه) مسئولیت حکومت در برابر انحرافات شامل: امانت دانستن حکومت. رضایت مردم اقامه حدود الهی، تامین امنیت، استکبارزدایی، نظارت همگانی، تعیین مسئولان شایسته، دسترسی مردم به حاکم بوده است. نتیجه گیری کلی تحقیق حاکی از این است که ارشادات و بیانات نهچ البلاغه در برابر کاهش انحرافات هنوزهم موثر بوده و نیاز است که از الگوها و حکمت های این کتاب ارزشمند در سیاست گذاری ها و برنامه ریزی فردی و اجتماعی مان استفاده نمائیم.