بررسی تطبیقی و تبیین معجزه نزد ابن سینا و غزالی

از نگاه اسلام، معجزه جایگاه خاصی دارد. و مهم ترین دلیل برای اثبات پیامبری به شمار می رود. و یکی از مهم ترین مسائل در این بحث، اخذ مفهومی درست از واژه اعجاز است. پرسش های پایه برای بررسی دیدگاه این دو اندیشمند را می توان بدین شکل طرح نمود: آیا فیلسوفان و متکلمان تصور یکسانی از اعجاز دارند؟ معجزه در دیدگاه های گوناگون چه نسبتی با قوانین حاکم بر طبیعت دارد؟ ابن سینا به عنوان نماینده تفکر فلسفی مشاء در آثار مختلف معجزه را چگونه تبیین می کند؟ غزالی نماینده تفکر کلامی اشاعره در جهان اسلام با چه شیوه ای به تبیین پدیده معجزه پرداخته است؟ ارائه تصویری واضح از معجزه، نقش اساسی در تحکیم اعتقاد به پیامبران را بر عهده خواهد داشت. ابن سینا معجزه را بر مبنای طبیعت شناسی قدیم و قبول اصولی چون تاثیر عقول و نفوس افلاک و اجرام سماوی بر حوادث زمینی تبیین می کند وی سبب معجزات را در قدرت نفوس قدسی پیامبران و تاثیر آنها بر طبیعت اشیاء جست و جو می کند. و هم چنین معجزه را از آن جهت که با هدف و غایت الهی در مجموع عالم هماهنگ و هم سو است، خلاف طبیعت نمی داند. در سوی دیگر غزالی در تبیین پدیده معجزه تفسیر جدیدی از واقعیت، علیت و فاعلیت حق و رابطه او با انسان و جهان ارائه می دهد، نه تنها تبیین فلسفی معجزه تغییر می کند، حتی در تعریف حقیقت معجزه هم با بیان جدیدی مواجه می شود. با دقت و تعمق در ماهیت اعجاز و کند و کاو در نظام علی و معلولی حاکم بر جهان به این نکته می-رسند که تعریف روشن از معجزه چندان آسان نیست. بدیهی است، تبیین معجزه به عنوان یکی از مصادیق معرفت، نیازمند آن است که ابتدا مبانی این دو اندیشمند در زمینه تحلیل ادراک و معرفت به دست داده شود. بی شک، بررسی مبانی معرفت شناختی، ارتباط تنگاتنگی نیز با مبانی انسان شناختی و قوای موثر نفس در معرفت دارد. از جانب دیگر، بر اساس نظر فیلسوفان اسلامی، معرفت به ویژه معرفت کلی، محصول امر ماورائی و افاضه عقل فعال است. بدین ترتیب، پای مباحث هستی شناختی نیز به این مبحث گشوده می شود.