یکه صورت های رضاعباسی و مضامین اجتماعی عصر شاه عباس اول صفوی

عصر شاه عباس اول (۹۹۶- ۱۰۳۸ق/۱۶۱۷-۱۶۵۹م) به طور توامان از مقاطع مهم تاریخ اجتماعی و شکوفایی هنر در ایران عصر صفوی به شمار می آید و از این حیث، غنای لازم برای پرداختن به تاریخ اجتماعی از منظر آثار هنری را دارد. نگارگری ایرانی که بیشتر معطوف به جلوه های داستانی، درباری یا اساطیری بود، با پیشینه ای کوتاه، بخشی از حیات اجتماعی عصر صفوی را در نگاره های عصر شاه عباس اول و مکتب اصفهان، منعکس نمود. یکه صورت یا تک نگاره ، اگرچه قبل از صفویان آغاز شده بود اما در آثار رضا عباسی (متوفی ۱۰۴۴ق/ ۱۶۳۴م) از مهم ترین نقاشان مکتب اصفهان، تثبیت شد. پژوهش حاضر به روش تاریخی و تحلیلی، با تکیه بر منابع کتابخانه ای و موزه ای، به بازنمود عناصر اجتماعی در نقاشی های یکه صورت رضاعباسی می پردازد. در عدم توجه منابع تاریخنگاری فارسی به حیات اجتماعی عصر صفوی، این پژوهش درصدد بررسی و تحلیل آن است که تک نگاره های رضا عباسی چگونه مضامین و طبقات اجتماعی را به تصویر درآورده است؟ یافته های این پژوهش نشان می دهد، رضا عباسی هنرمند چیره دست مکتب اصفهان، گذشته از حضور در دربار، در میان توده مردم نیز زیسته است و بیش از دیگر هنرمندان نقاش این دوره توانسته است طبقات مختلف اجتماعی، جنسیت، مشاغل و مخصوصا برخی رفتارهای اجتماعی یا حالات روزمره دوره خود را در تک نگاره هایش به تصویر درآورد. ترتیب تعداد و اهمیت این توجه و انعکاس شامل: کاتبان، شیوخ و دراویش، طبقات عامه و زنان، لوطیان و کشتی گیران، جوانان و اشراف و نجبا و در مراحل آخر نظامیان و فرنگیان است.کلیدواژه: دوره صفویه، عصر شاه عباس، مکتب اصفهان، رضا عباسی، نگارگری.