بازتاب تجدد و حیرت در سفرنامه های ایرانیان عصر قاجار

مفهوم تجدد از جمله مهم ترین مفاهیمی است که ازعصر قاجار تاکنون هم «پرسش» آفریده و هم «مساله» و نیز «حیرت». درسفرنامه سیاحان حیرت افروزی، بارز و برجسته است. روش تحقیق بر اساس روش کیفی با رویکرد تفسیری تاریخی با برخورداری از درک همدلانه مبتنی برکشف نیت مولف، با تاکید برامکان گزینش دوگانه مولف مفسرصورتبندی شده است. با در نظر گرفتن اینکه در ایران قاجار، با جامعه ای بازمانده و مردمانی فقیر در مقایسه با اروپا روبرو بوده ایم، این پرسش به میان خواهد آمد که بازتاب تجدد از نگاه سیاحان ایرانی در سفر به غرب چگونه رویت، تجربه و روایت شده است؟ این نوشتار معطوف به دو مفهوم «تجدد» و«حیرت» وبازیابی آن درسفرنامه های سیاحان ایرانی بوده است. در این مقام، برحسب متون مورد مطالعه، ریخت شناسی «تجدد» به مثابه ترقی با رویکردی ایجابی ایلافی، در قالب نوسازی، شهرسازی و صنعتی شدن، و «حیرت» به مثابه عرفی نگری در ذیل اعجاب آفرینی، باورناپذیری، تحسین آشکار وغبطه خوری روبرو هستیم.ریشه های تحیر به مختصات تجدد در سه ساحت «اندیشه»، «سیاست»، «جامعه و فرهنگ» باز می گردد. درحاشیه این حیرت آفرینی، در دو ساحت «دین و اخلاق» و «سیاست بین المللی و نظامی» با رویکرد انتقادی مواجه ایم.