بررسی اشکال دایره در معماری اسلامی (مطالعه موردی: مساجد در ایران)

تمرکزگرایی در مفهوم نظم هندسی پنهان است. هنر اسلامی ایرانی که توسط ایدئولوژی اسلامی ابداع و توسعه یافته است، نمونه های زیادی از تمرکزگرایی را چه به صورت نمادین و چه به صورت واقع گرایانه به نمایش گذاشته است. یکی از بارزترین وجوه تمرکزگرایی در فرهنگ اسلامی، خانه کعبه به عنوان جهت مسلمانان (قبله) یا مرکز توجه همه مسلمانان است. ا هندسه در مفاهیم اسلامی با تقدیر رابطه تنگاتنگ دارد و در معماری عربی و تصاویر هندسی نوعی بازسازی سرنوشت و تعین الوهیت است. در یک کلام مهندس در هنر اسلامی بازآفریننده تصاویر دنیای خیال در دو بعد مادی و انتزاعی است. جنبه انتزاعی در تصاویر انتزاعی خود را نشان می دهد و جنبه مادی در قالب معماری. فیلسوفان تاریخ دایره و کره را کامل ترین اشکال دانسته اند. کره نسبت به اشکال دیگر تنوع کمتری را می پذیرد و در هر جهتی که قرار گرفته است به شکل خود مربوط می شود. این مقاله بر اساس رویکرد پژوهشی کل نگر از رویه استدلالی کلامی پیروی می کند و با نظام فرهنگی- گفتمانی به دست آمده است. این تحقیق نشان می دهد که شکل دایره ای است که صرفا توان بیان مفاهیمی در فلسفه اسلامی از جمله جلال ناب خدا و کمال، بی نهایت و وحدت عالم و نور و رمز و راز در عالم نمادها را دارد. دایره که از شکل هندسی به ارزش هنری تبدیل می شود، به عنوان پایه ای برای خلق نقوش هندسی زینتی و نقوش و جلوه های درهم آمیخته معنادار گنجانده شده است. بدین منظور رویکرد تحقیق پاسخ به سوالات مبتنی بر راهبرد استدلال منطقی در گرایش های فرهنگی-کلامی را دنبال می کند. از این رو دایره به عنوان یکی از اشکال هندسی مورد استفاده در صنایع اسلامی مانند معماری، زینت و قالی، خوشنویسی و غیره مورد بررسی قرار می گیرد.