مدیریت منابع آب، چالش ها و راهبردها (با تاکید بر سیاست های کلی نظام جمهوری اسلامی ایران)

آب و منابع آبی در سطح جهان، مایه حیات، آبادانی، روشنی، سرزندگی و امنیت غذایی هستند و یکی از ارکان مهم پدیدآورنده جهان هستی می باشند. سهم آب شیرین جهان تنها ۵ درصد آب موجود بر روی کره زمین است که ۴ درصد آن به قطب مربوط می شود و تنها یک درصد از آن در خدمت بخش های کشاورزی و شرب قرار دارد و این میزان آب شیرین با توجه به افزایش روزافزون تقاضا در زمینه های کشاورزی، صنعت، بهداشت عمومی و شرب میزان بسیار اندکی است؛ هم اکنون بسیاری از کشورها با مشکل کمبود آب روبه رو هستند و پیش بینی می-شود تا سال ۲۰۲۵ میلادی بسیاری از کشورها دنیا نیز با مساله کمبود آب مواجه شوند. ثابت بودن میزان منابع آب، آلودگی و کاهش بارندگی از یک طرف و افزایش مصرف به دلیل افزایش جمعیت و تنوع نیازهای آبی از طرف دیگر، جهان را با بحران جدی آب روبه رو کرده است. لازمه هر گونه تغییر در ارزش ها، باورها، نگرش ها و رفتارها در سطوح مختلف جامعه باید به تکامل چرخه سیاست گذاری، قانون گذاری، برنامه ریزی، اجرا و نظارت توجه کرد. سیاست های کلی نظام جمهوری اسلامی ایران در هرم هنجارهای حقوقی کشور، مادون قانون اساسی و مافوق قوانین عادی قرار می گیرند؛ سیاست های کلی نظام به عنوان پل ارتباطی بین قانون اساسی و قوانین عادی عمل می کند؛ با استناد بر این تعریف، سیاست های کلی نظام به عنوان زمینه ساز تغییر نگرش، باور و رفتار صاحب نظران و ناظر اجرای قوانین توسط دستگاه های سیاست گذار، قانون گذار، برنامه ریز، مجری، همکار، وابسته و ناظر هستند بنابراین به دلیل قرار گرفتن این سیاست ها در رتبه ای بالاتر نسبت به قوانین عادی، می شود از این ابزار برای اصلاح نظام قانون گذاری و فرآیند قانون گذاری در جهت ترویج اصلاح الگوی مصرف در بخش های مختلف به خصوص آب و انرژی استفاده کرد. علاوه بر «سیاست های کلی منابع آب» نزدیک به ۴۳ عنوان سیاست کلی نظام (شامل: ۳۶ سیاست کلی موضوعی و ۸ سیاست کلی ادواری) با مشورت سیاست گذاران مجمع تشخیص مصلحت نظام توسط مقام معظم رهبری به سران قوا و دستگاه های اجرایی ایران ابلاغ شده که انتظار می رود با اطلاع رسانی شفاف، اقناع کامل و بهره گیری دست اندرکاران و آحاد جامعه از راهبردهای ارائه شده در این سیاست ها، قبل از تنش های آبی و اجتماعی آینده، شاهد مدیریت بهینه و مطلوب منابع و مصارف آب کشور باشیم، این پژوهش با عنوان «مدیریت منابع آب، چالش ها و راهبردها (با تاکید بر سیاست های کلی نظام جمهوری اسلامی ایران» ضمن بهره گیری از روش های ترکیبی تحلیل محتوا و کتابخانه ای، جامعه آماری انواع سیاست های کلی نظام ابلاغی توسط مقام معظم رهبری (طی سال های ۱۳۶۷ تا ۱۴۰۲ ه.ش) و همچنین مهم ترین پژوهش های مرتبط با حوزه های آب و اصلاح الگوی مصرف منابع آبی و انواع بندهای سیاست های کلی مرتبط و چندین پژوهش مهم را در نظر گرفته، به طوری که هر یکی از انواع سیاست های کلی نظام نیز به صورت مجزا به عنوان نمونه آماری در دسترس مورد ارزیابی قرار می گیرد و عبارات مورد نظر و سایر مفاهیم مرتبط به عنوان عبارت کلیدی پژوهش در نظر گرفته شده و استخراج مفاهیم مستقیم و غیر مستقیم مرتبط با حوزه ها مطرح شده است. سئوال اصلی اینجاست که «انواع سیاست های کلی نظام جمهوری اسلامی ایران چه راهبردهایی را برای مدیریت منابع آب، و چالش های این حوزه در اختیار دست اندرکاران و آحاد خانواده ها قرار می دهند؟» یافته های حاصل از نتایج پژوهش نشان داد در ایران علاوه بر سیاست های کلی منابع آب، راهبردهای موثری توسط سیاست گذاران در انواع سیاست های کلی نظام مطرح شده که تمرکز قانون گذاران، برنامه ریزان، متولیان، مجریان، ناظران و آحاد جامعه (به خصوص زنان در خانواده های آینده ساز و هوشمند) موجب رفع بخشی اعظمی از مشکلات ناشی از ناترازی منابع آب از طریق مدیریت بهینه مصارف و آگاه سازی و اصلاح الگوی مصرف در سبک زندگی اسلامی-ایرانی می شود.