تحلیل تاریخی اقدامات اجتماعی آستان قدس رضوی دوره پهلوی (۱۳۰۴۱۳۵۷)

در بستر حیات اجتماعی ایران، نهادهایی هستند که اقدامات اجتماعی حائز اهمیتی داشتند. از مهم ترین این نهادها آستان قدس رضوی است. اگر اهداف سیاست گذاری اجتماعی را حفاظت از شهروندان در برابر مخاطره ها، کاهش نابرابری ها، ارتقای برابری فرصت ها، بهبود رفاه انسانی و ایجاد عدالت اجتماعی بدانیم، اهداف این نهاد با توجه به گستره فعالیت های اجتماعی اش در این راستا بوده است. بر این مبنا به این پرسش پاسخ می دهیم که در دوره پهلوی، اقدامات اجتماعی آستان با چه تحولاتی مواجه بوده و نایب التولیه ها در سیاست های حکومت و مصارف موقوفات چه نقشی را ایفا کرده اند. بدین منظور از رویکرد نهادگرایی تاریخی و روش توصیفی تحلیلی براساس شواهد تاریخی استفاده می شود. نتایج حاکی از آن است که دو بعد ساختاری و عاملیتی بر اقدامات اجتماعی این نهاد مٶثر بوده است. از یک سو تاثیر جهت بخش سیاست های کلان حکومتی را شاهدیم و از سوی دیگر، در هر دوره که متولی از میان چهره های برجسته انتخاب شده و دارای استقلال رای بوده است، بیشتر به اجرای سیاست های اجتماعی در راستای اهداف وقفی این نهاد عمل کرده است. اما هرگاه شخصی وابسته برای این نهاد انتخاب شده است، با به کارگیری سیاست های غلط که بعضا در تقابل با اهداف وقفی آستان قرار داشته است، به کارکردهای اصلی آن ضربه زده و تنش هایی را در جامعه ایجاد کرده است. همچنین براساس یافته ها، شاهد همگرایی بین میزان و مصارف موقوفات از یک سو و اقدامات آستان درمجموع هستیم. اما در مقایسه، تاثیر سیاست های دولت بر اقدامات آموزشی و درمانی بیشتر بوده است.