مقایسه تطبیقی عناصر تصویری و بصری نگاره معراج حضرت محمد(ص) در دوره تیموری و صفوی با تاکید بر تاثیرات عرفان

در تاریخ فرهنگ، هنر و تمدن اسلامی همواره موضوع معراج نگاری حضرت محمد(ص) مورد توجه بوده است. هنرمندان نیز از جمله کسانی هستند که در طول اعصار مختلف به مصورسازی این باور دینی پرداخته اند. به طوری که در هر دوره تاریخی با توجه به اندیشه های معنوی، سلیقه حامیان و پادشاهان و باورهای مذهبی و همچنین سلیقه نگارگران، نسخه های متعددی از معراج پیامبر(ص) ترسیم شده است. با توجه به وجود عوامل ثابت همچون (پیامبر، براق، فرشتگان، جبرئیل و...) عوامل مختلفی باعث بروز تمایز بین نگاره های هر دوره شده است. از مهم ترین نسخه های مصور از معراج پیامبر(ص)، می توان به معراج نگاری های دوره تیموری و صفوی اشاره کرد که از ارزش بالایی برخوردار هستند. بنابراین، پرسش اصلی مطرح شده این است که عناصر تصویری و بصری در نگاره های معراج پیامبر(ص) در دو دوره تیموری و صفوی با توجه به تاثیرات عرفانی چه تفاوت هایی داشته اند؟ بدین ترتیب، هدف اصلی این پژوهش مقایسه تطبیقی عناصر تصویری و بصری نگاره معراج حضرت محمد(ص) در دوره تیموری و صفوی با تاکید بر تاثیرات عرفان در هر دوره است. روش تحقیق از لحاظ ماهیت و روش اجرا، توصیفی-تحلیلی و از نظر هدف، بنیادی است. روش جمع آوری اطلاعات به شیوه اسنادی و کتابخانه ای انجام شده است. جامعه آماری: تعداد ۳ نگاره از نگاره های معراج مصورسازی شده در دوره تیموری؛ از جمله (معراج نامه میرحیدر، خاورا ن نامه ابن حسام خوسفی و خمسه نظامی) و تعداد ۳ نگاره معراج از دوره صفوی؛ ازجمله (خمسه تهماسبی، هفت اورنگ جامی و فالنامه) انتخاب شده است. نتایج به دست آمده حاکی از آن است که معراج نگاری ها و نسخه های معراج مصور شده در هر دوره متناسب با محیط جدید کتاب نگاری و سلیقه حامیان آن و همچنین گرایشات دینی و عرفانی و با توجه به تمایل سفارش دهندگان هر نسخه، با وجود یکسان بودن عناصر تصویری موجود در نگاره ها، تفاوت هایی در نحوه ترسیم آن ها و همچنین عناصر بصری وجود دارد که می توان با مطالعه زمینه های فکری و مذهبی جامعه و با توجه به دقت نظر نگارگر آن ها را شناخت که در این پژوهش عوامل تصویری و بصری در نگاره های معراج هر دوره کشف شده و داخل جداولی جایگذاری شدند.