بازشناسی کالبدی خانه های دوره قاجار در مشهد

در محله های تاریخی شهر مشهد خانه های ارزشمندی وجود دارد که به واسطه تغییر شیوه زندگی، طرح های توسعه بافت مرکزی، تعدد مالکین و مهاجرت ساکنین در معرض تخریب قرار گرفته اند. مطالعه حاضر با هدف توصیف و تحلیل خانه های دوره قاجار مشهد، بررسی ویژگی ها و در نهایت گونه بندی این خانه ها صورت گرفت. قدم اول در نیل به این هدف، مستندسازی خانه ها و جمع آوری اطلاعات لازم در قالب عکس، نقشه و بهره گیری از منابع مکتوب و شفاهی بوده است. روش تحقیق در این پژوهش ترکیبی از روش های تفسیری- تاریخی و مطالعه موردی است که براساس مشاهده میدانی و مطالعات کتابخانه ای و مصاحبه شفاهی به جمع آوری و تحلیل اطلاعات پیرامون خانه های مشهد پرداخته شد. به دلیل آنکه بیشترین تعداد خانه های تاریخی موجود مشهد، قاجاری می باشند در این مقاله به گونه شناسی خانه های دوره قاجار مشهد پرداخته شد. این مقاله در پی پاسخ دادن به این پرسش اصلی است که نظام فضایی خانه های سنتی مشهد در دوره قاجار چگونه شکل گرفته است؟ نتایج حاصل از مطالعه نشان دادند، خانه های مشهد با مشخصات معماری اقلیم سرد و نیمه خشک، عمدتا درونگرا ساخته شده اند و آن ها را براساس ویژگی های فضای معماری و نحوه چیدمان فضا در اطراف حیاط می توان طبقه بندی کرد. نتایج تحقیق گویای این است که بسیاری از ویژگی های خانه-های مشهد به نحوی با متغیرهای فرهنگی، اعتقادی، اقتصادی و اقلیمی هماهنگ بود ه اند.