راهبردهای سیاست های کلی نظام برای مدیریت و اصلاح الگوی مصرف آب با محوریت نقش آفرینی زنان

آب مایه حیات، روشنی ، سرزندگی ، امنیت غذایی و یکی از ارکان مهم پدیدآورنده جهان هستی می باشد و سهم آب شیرین جهان تنها ۵ درصد آب موجود بر روی کره زمین است که ۴ درصد آن به قطب مربوط می شود و تنها یک درصد از آن در خدمت بخش های کشاورزی و شرب قرار دارد و این میزان آب شیرین با توجه به افزایش روزافزون تقاضا در زمینه های کشاورزی ، صنعت ، بهداشت عمومی و شرب میزان بسیار اندکی است ؛ بسیاری از کارشناسان و صاحب نظران در جهان، جنگ های آینده را ناشی از ناترازی زیاد حوزه آب و اختلافات بر سر این مایه آبادانی می دانند. در کشور ما که یک درصد جمعیت جهان را در خود جای داده، تنها آب شیرین قابل دسترس ۳۶,۰ درصد آب کره زمین است ، پس لازم است افراد جامعه به طور مشخص در مدیریت و تصمیم گیری مرتبط با منابع همکاری نمایند. متاسفانه رشد روز افزون جمعیت ، گسترش صنایع و خشکسالی های پی در پی و ... منجر به ایجاد عدم تعادل بیشتر میان آب قابل دسترس و تقاضای آب شده است . مدیریت مصرف آب به خصوص زمانی که منابع آب در محدودیت قرار می گیرند از اهمیت خاصی برخوردار است . اعمال مدیریت مناسب در زمینه های تامین ، توزیع ، کنترل، و حفظ کیفیت آب و همچنین شیوههای مصرف آب نقش تعیین کنندهای در بهره گیری از این منابع محدود دارد. خانواده مهم ترین رکن جامعه است وزنان به عنوان نیمی از سرمایه انسانی تشکیل دهنده جامعه ایرانی نیز نقش مهمی در تربیت نسل های آینده در جهت مدیریت مصرف آب داشته و به دلیل وجود همین نقش بی بدیل ، دارای دانش قابل توجهی در ارتباط با منابع آب هستند و بنابراین کلید موفقیت برنامه ها و سیاست های توسعه منابع آب محسوب می شوند. از سوی دیگر لازمه هر گونه تغییر در ارزشها، باورها، نگرشها و رفتارها در سطوح مختلف جامعه باید به تکامل چرخه سیاست گذاری ، قانونگذاری ، برنامه ریزی ، اجرا و نظارت توجه کرد.سیاست های کلی نظام جمهوری اسلامی ایران در هرم هنجارهای حقوقی کشور، مادون قانون اساسی و مافوق قوانین عادی قرار می گیرند؛ سیاست های کلی نظام به عنوان پل ارتباطی بین قانون اساسی و قوانین عادی عمل می کند؛ با استناد بر این تعریف ، سیاست های کلی نظام به عنوان زمینه ساز تغییر نگرش، باور و رفتار صاحب نظران و ناظر اجرای قوانین توسط دستگاههای سیاست گذار، قانونگذار، برنامه ریز، مجری ، همکار، وابسته و ناظر هستند بنابراین به دلیل قرار گرفتن این سیاست ها در رتبه ای بالاتر نسبت به قوانین عادی ، می شود از این ابزار برای اصلاح نظام قانونگذاری وفرآیند قانونگذاری در جهت ترویج اصلاح الگوی مصرف در بخش های مختلف به خصوص آب و انرژی استفاده کرد. نزدیک به ۴۴ عنوان سیاست کلی نظام (شامل : ۳۶ سیاست کلی موضوعی و ۸ سیاست کلی ادواری ) با مشورت سیاست گذاران مجمع تشخیص مصلحت نظام توسط مقام معظم رهبری به سران قوا و دستگاههای اجرایی ایران ابلاغ شده(غریب شاه و گنجی : ۱۴۰۲: ۱) که انتظار می رود با اطلاع رسانی شفاف، اقناع کامل و بهره گیری دست اندرکاران وآحاد جامعه (به خصوص زنان) از راهبردهای ارائه شده در این سیاستها، قبل از تنشهای آبی و اجتماعی آینده، شاهد مدیریت بهینه و مطلوب منابع و مصارف آب کشور باشیم، این پژوهش با عنوان »راهبردهای سیاستهای کلی نظام برای نقش آفرینی زنان هوشمند و آینده ساز در اصلاح الگوی مصرف آب« ضمن بهرهگیری از روشهای ترکیبی تحلیل محتوا و کتابخانه ای، جامعه آماری انواع سیاستهای کلی نظام ابلاغی توسط مقام معظم رهبری (طی سالهای ۱۳۶۷ تا ۱۴۰۲ ه.ش) و همچنین مهمترین پژوهشهای مرتبط با حوزههای آب و اصلاح الگوی مصرف و انواع بندهای سیاستهای کلی مرتبط و چندین پژوهش مهم را در نظر گرفته، به طوریکه هر یکی از انواع سیاستهای کلی نظام نیز بهصورت مجزا به عنوان نمونه آماری در دسترس مورد ارزیابی قرار میگیرد و عبارات مورد نظر و سایر مفاهیم مرتبط به عنوان عبارت کلیدی پژوهش در نظر گرفته شده و استخراج مفاهیم مستقیم و غیر مستقیم مرتبط با حوزهها مطرحشده است. سئوالهای اصلی اینجاست که »نقش زنان آگاه و آیندهنگر در مدیریت مصرف آب تهرانوسار شهرهای کشور چگونه است؟« و همچنین »انواع سیاستهای کلی نظام چه راهبردهایی را برای تقویت مدیریت در حوزه اصلاح الگوی مصرف آب در اختیار دستاندرکاران و آحاد خانوادهها قرار میدهد؟« یافته های حاصل از نتایج پژوهش نشان داد در ایران راهبردهای موثری توسط سیاستگذاران در انواع سیاستهایکلی نظام مطرح شده که تمرکز قانونگذاران، برنامهریزان، متولیان، مجریان، ناظران و آحاد جامعه (به خصوص زنان آینده ساز و هوشمند) موجب رفع بخشی اعظمی از مشکلات ناشی از ناترازی حوزه آب از طریق نقشآفرینی موثر زنانوآگاه سازی و اصلاح الگوی مصرف در سبک زندگی اسلامی-ایرانی میشود.