چشم اندازهای پسامدرن در برنامه ریزی شهری بنیانهای فلسفی ، نظریه ها و رویکردها

پسامدرن واژه ای است مبهم که از یکسو در برگیرنده همه چیز هست و از سوی دیگر گویی دربرگیرنده هیچ نیست ؛ چنانچه تکثر روایات متناقض در حوزههای تاثیر آن، به حدی است که این پدیده را با یک آشفتگی بی پایان مواجه کرده است . در قلمرو رشته شهرسازی نیز این آشفتگی ها به قوت خود باقیست به گونه ای که عدهای ، آن را اندیشه ای بیرون از برنامه ریزی تلقی نموده و این پدیده را، محصول دگردیسی زمانی از دوره به دورهای دیگر می دانند؛ عدهای دیگر آن را برداشتی جدید از »نظریه اجتماعی « بر شمرده و عدهای دیگر از آن به عنوان »نظریه درونزا« در شهرسازی نام می برند. در این مقاله تلاش شده تا با بررسی زوایای مختلف پدیده » پسامدرن«، تاثیرات آن بر نظریه برنامه ریزی (شهرسازی ) مورد بررسی قرار گیرد. بدین منظور در گام نخست این نوشتار، به تبیین چیستی و ماهیت پسامدرن پرداخته شده؛ در گام دوم، بررسی شرایط گذار از اثباتگرایی به پسااثباتگرایی (پسامدرن) در شهرسازی مورد بحث قرار گرفته و در نهایت بررسی چشم اندازهای مختلف آن در نظریه برنامه ریزی (شهرسازی ) مورد بررسی قرار گرفته است . یافته های این مقاله نشان می دهد، تاثیرات پدیده پسامدرن در نظریه برنامه ریزی در سه سطح قابل تشخیص است . نخست از منظر یک »نظریه برونزا« و همسو با تلقی دورهای از این پدیده که می توان گفت اغلب نظریه های جدید شهرسازی تحت تاثیر این پدیده قرار گرفته اند. از منظری دیگر و تحت عنوان »یک نظریه اجتماعی « نیز، این پدیده نه به شدت دیدگاه نخست ، اما از تاثیرگذاری نسبتا زیادی بر نظریات جدید- پراگماتیسم انتقادی و ...- برخوردار بوده است . اما از منظر سوم یعنی »روایتی درونزا«، عده معدودی از نظریه های برنامه ریزی ، تحت عنوان »نظریه برنامه ریزی درونزا پسامدرن«، مطرح شدهاند. این کاربرد از »پسامدرن« ، خاصترین کابرد در نظریه برنامه ریزی به شمار می رود و صرفا »تحلیل های انتقادی از منظر پسامدرن« و »نظریه های هنجاری پسامدرن« در بر می گیرد.