هزینه ها و منافع مالی و اقتصادی احداث و بهره برداری خطوط مترو در کلانشهرها(مطالعه موردی : پروژه خط B مترو قم )

گسترش روزافزون شهرها و محدودیت ایجاد مسیرهای سطحی جهت کاهش ترافیک ، لزوم بکارگیری روشهای حمل و نقل درون شهری ریلی مانند مترو را ایجاب می نماید. سریعترین و ایمن ترین راه دسترسی به مناطق شهری استفاده از حمل و نقل عمومی و بویژه مترو می باشد. شهر قم با مساحتی حدود ۵۵/۱۲۱۲۸ هکتار و با ارتفاع ۹۳۰ متر از سطح دریا در فاصله ۱۲۰ کیلومتری از شهر تهران قرار دارد. شهر قم علاوه بر اینکه یکی از مراکز مهم مذهبی به شمار می رود، از دیرباز و در طول تاریخ دارای نقش گذرگاهی در حاشیه کویر بوده و بین شهرهای مهم شمال و جنوب ایران ارتباط برقرار کرده است . به همین دلیل با مراکز جمعیتی مرتبط بوده و به تدریج به صورت یکی از مراکز اصلی ارتباطی در حاشیه دشت کویر درآمده است .موارد مالی و اقتصادی ساخت خطوط مترو در کلانشهر ها می بایست قبل از شروع مورد مطالعه قرار گیرد. در خصوص احداث خطوط مترو، بخشی از هزینه های پروژه که بیشتر مورد توجه است مربوط به مرحله ساخت می باشد. وقتی پروژه به مرحله بهرهبرداری رسید کسب منافع حاصل از آن آغاز می شود، ولیکن برخی از هزینه های ناشی از تعمیر و نگهداری ، مرمت دورهای و فعالیت های عملیاتی ادامه خواهند داشت که گه گاه همانند قسمتی از کوه یخ در زیر آب و در نگاه اول قابل توجه نیستند.در مطالعه مالی و اقتصادی یک خط مترو، پس از مطالعات اولیه در خصوص هزینه های پروژه که مربوط به هزینه های مطالعه ، ساخت ، بهرهبرداری و تعمیر و نگهداری و ... و همچنین درآمدهای مستقیم پروژه شامل بلیط ، تبلیغات و اجاره یا فروش کاربری های ایجاد شده در محدوده ایستگاه و منافع مرتبط با کاهش مصرف سوخت ، کاهش تولید آلایندهها و کاهش هزینه ناشی از تصادفات، کاهش استهلاک و ...، شاخص منفعت به هزینه پروژه مورد بررسی قرار می گیرد. با در نظر گرفتن تمامی موارد و محاسبات صورت گرفته در سال پایه ، پروژه مترو خط B قم پس از گذشت ۲۰ سال به سوددهی دسیده و دارای منفعت اقتصادی برای دولت خواهد بود.