رویکردهای اقتصادی به تفسیر متون و مقایسه آن ها با دیدگاه های اصاله الظهوری و مقاصدی

این تحقیق در پی پاسخگویی به این پرسش است که چگونه می توان میان رویکرد های اقتصادی تفسیر و دیدگاه های تفسیری در اسلام، سازگاری برقرار کرد و تفسیری با بیشترین میزان تحقق منافع عمومی ارائه نمود؟ رویکردهای اقتصادی در تفسیر متون، به سه قسم عمده تقسیم می شوند؛ در رویکرد نخست، بیش از هر چیز بر متن و تفسیر لفظی آن تاکید می شود. از این منظر، با پذیرش اصل «قانون گذار کم هزینه»، فرض بر این است که بررسی ها و تحلیل های لازم در جریان وضع انجام پذیرفته است و بررسی مجدد پیامدهای اعمال و جستجوی تفسیر بهینه، صرفا به ایجاد هزینه های مضاعف و اتلاف منابع می انجامد. رویکرد دوم به منشا وضع توجه دارد و با مدنظر قرار دادن نقش «گروه های ذینفع» یا «منفعت عمومی» در وضع قانون، بر «بازسازی ذهنی» فرآیند وضع تاکید می کند. رویکرد سوم نیز تفسیر را تابع بررسی پیامدها و هزینه ها و منافع آن می داند و تفسیری را ترجیح می دهد که به لحاظ اقتصادی بهینه و کارا باشد. حال، ترجیح یکی از این قواعد تفسیری یا جمع میان آن ها و شناسایی نظریه اقتصادی تفسیر، نکات بدیعی چون بهره مندی از مفهوم اجتماعی ضرر (در رویکرد اصاله الظهوری) و یا پررنگ کردن برخی مقاصد شرع از قبیل حفظ مال (در رویکرد مقاصدی) برای تایید استفاده از تحلیل های اقتصادی پیش از تفسیر لفظی، فراهم می آورد.