انواع تغییر در شکل دهی به فضای ساخته شده معماری (موردپژوهی: دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه هنراسلامی تبریز)

بیان مساله: فضای ساخته شده معماری در گذر زمان و با تغییر خواست و نیازهای انسانی و عوامل محیطی، در شرایطی قرار می گیرد که نیازمند تغییر است. این تغییرات به شکل های گوناگون و با انگیزه های متفاوتی در فضای ساخته شده انجام می گیرد. هر فضای ساخته شده ای دارای شاخصه هایی است که آن را در قالب سه سامانه کالبدی-فرمی، رفتاری-عملکردی و ادراکی-معنایی می توان مورد ارزیابی قرار داد. در این پژوهش، دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه هنر اسلامی به عنوان فضای ساخته شده ای که نتیجه شکل دهی به مجموعه خانه های سنتی تبریز است، برای تبیین نقش تغییر در فضای معماری، مورد مطالعه قرار گرفته است.سوال تحقیق: تغییر در فضای ساخته شده معماری، درچه انواعی قابل دسته­ بندی است؟ کاربست تغییر در شکل دهی به فضای دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه هنراسلامی تبریز با توجه به انگیزه ایجاد تغییر، چگونه قابل بررسی است؟اهداف تحقیق: این پژوهش به تبیین مفاهیم و دسته ­بندی انواع تغییر در فضای معماری می پردازد و نقش تغییر در شکل دهی به شاخصه های فضای ساخته شده را مورد بررسی قرار می دهد.روش تحقیق: این پژوهش از نوع کیفی و با روش توصیفی تحلیلی است، بدین منظور ابتدا اطلاعات حاصل از مطالعات کتابخانه ­ای و منابع اسنادی مورد بررسی قرار گرفت و با رویکرد تطبیقی موردمحور، به ارزیابی و تحلیل نقش تغییر در فضای ساخته شده معماری پرداخته شد. در شکل گیری ساختمان های دانشکده معماری و شهرسازی، انواع تغییر در سه سامانه کالبدی- فرمی، رفتاری- عملکردی و ادراکی- معنایی و با استفاده از مشاهدات میدانی، اسناد و نقشه ها مورد تحلیل قرارگرفت.مهم ­ترین یافته ­ها و نتیجه ­گیری تحقیق: بررسی های انجام شده مشخص می نماید که تغییر در فضای ساخته شده معماری با ۶ نوع؛ دگرسازی، سازگارسازی، بازسازی، دگردیس سازی، تجمیع سازی و تفکیک سازی انجام می شود که به ترتیب با انگیزه تبدیل، تطبیق، تحول، تغیر، ترکیب و تقسیم صورت می پذیرد. این ۶ نوع، هریک جلوه ای از تغییر هستند. ازاین روی، تغییر فضای ساخته شده می تواند با چندنوع همراه باشد. به نظر می رسد در این دانشکده، دگرسازی که با انگیزه تبدیل فضای مسکونی به آموزشی- پژوهشی بوده، بیشترین تغییر در سامانه کالبدی- فرمی اتفاق افتاده است. در سازگارسازی به جهت تداوم معنا و حضور در فضای با اصالت، تغییرات عمده در سامانه ادراکی- معنایی رخ داده است. در بازسازی که ارتقاء و بروزرسانی رفتارها و عملکردها با توجه به نیازهای جدید در اولویت قرار دارد، بیشترین تغییرات در سامانه رفتاری- عملکردی است. در دگردیس سازی تغییرات لزوما با هدف و انگیزه خاصی صورت نمی­گیرد بلکه بعضا از نوعی ناهماهنگی و یا محدودیت حاصل می شود. در دونوع تجمیع سازی و تفکیک سازی، براساس هدف شکل دهی فضا، عمده تغییرات در هر یک از سامانه ها می تواند به وجود آید.