امکان سنجی موافقتنامه تجارت آزاد بین ایران و ترکیه با محوریت صنایع کارخانه ای

از دلایل توسعه بطئی تجارت دو جانبه ایران و ترکیه، سطح پایین توسعه یافتگی صنعت و تجارت و ساختار صادراتی ایراناست. مشخصا، صادرات کل ایران مبتنی بر صدور منابع اولیه با محوریت نفت خام بوده و تنوع کالایی و سهم صنعت درصادرات کم است. بر این اساس، امکان توسعه تجارت درون منطقه ای درون زا و پویا خاص اقتصاد. صنعت و تجارت ایرانمشکل است. در مجموع منافع بلندمدت برقراری موافقت نامه تجارت آزاد به مراتب بیشتر از هزینه های آن است. از جملهفواید اجرای این موافقت نامه ها می توان به برخورداری طرفین از صرفه های مقیاس, تنوع پذیری صنعتی - تجاری، جریانسرمایه گذاری خارجی، رهایی از اقتصاد صنعتی بسته و بازتر شدن اقتصاد اشاره کرد. از سوی دیگر، جراحی صنعتی -تجاری در کوتاه مدت و برچیده شدن بنگاه های صنعتی زیان ده از مضرات برقراری این موافقت نامه ها می باشد. مقاله حاضردر چارچوب نظریه های جدید تجارت با رویکرد معیارها و شاخص های تجارت درون صنعت. به امکان سنجی برقراریموافقت نامه تجارت آزاد بین ایران و ترکیه از طریق شناسایی زمینه های سرمایه گذاری مشترک صنعتی می پردازد. مطابقنتایج مطالعه با وجود ظرفیت ها و قابلیت های صنعتی متنوع و فراگیر ایران و ترکیه در صنایع، شکل گیری موافقت نامهتجارت آزاد کامل و سراسری برای تمام صنایع، در گام نخست پیشنهاد نمی شود. زیرا علی رغم قابلیت های صنایع کشورغلبه نگاه حمایت گرایانه سراسری بر اغلب صنایع در اقتصاد ایران، امکان اجرای آزادسازی حتی در سطح بخشی را غیرممکنمی سازد. ازاین رو ضروری است قبل از آزادسازی تجاری در قالب انعقاد موافقت نامه تحارت آزاد نسبت به آماده سازی صنایعدارای مزیت رقابتی در مقایسه با صنایم مشابه ترکیه اقدام شود. همچنین امکان توسعه تجارت درون صنعت در دیگر صنایعنیز مورد بررسی قرار گیرد. علاوه بر آن صنایع فاقد رقابت پذیری نیز شناسایی شوند. به عنوان مثال ایران در بخش هایی مانندتولید محصولات شیمیایی و فلزات اساسی از توان بالایی برخوردار است. در عین حال، سالانه مقادیر زیادی از محصولاتشیمیایی و فلزات نیز به کشور وارد می شود؛ لذا آزادسازی سراسری این بخش ها، احتمال دارد آسیب جدی به واحدهاتحمیل کرده و به عدم توسعه زنجیره های پایین دستی مرتبط با آنها منجر شود. در این مطالعه سعی شده که با درکواقعیات اقتصاد صنعتی و تجاری دو کشور آن دسته از صنایع که امکان بیشتری در جهت حذف حمایت تعرفه ای دارند،معرفی شوند. بر این اساس، بر مبنای مزیت های نسبی و رقابتی تولیدی و صادراتی هر دو کشور صنایع دارای پتانسیلآزادسازی تجاری، معرفی شده اند: الف) در مورد تر کیه: صنایع شامل پوشاک، منسوجات، مبلمان، کانی غیرفلزی و لاستیکو پلاستیک؛ ب) در مورد ایران: صنایع شامل کانی غیرفلزی. فلزات اساسی. شیمیایی دارویی، پالایشگاه های نفت وشیمیایی، پیشنهاد می شود با هدف دستیابی به موافقت نامه تجارت آزاد در بلندمدت، حرکت به سمت آزادسازی تجاری ازطریق کاهش سطوح تعرفه ای از سوی دو طرف تجاری ابتدا در گام نخست در قالب گسترش و تعمیق موافقت نامه تجارتآزاد بخشی دنبال شود و آنگاه در تداوم در گام های بعدی در بلندمدت به برقراری موافقت نامه تجارت آزاد سراسری درصنایع کارخانه ای اندیشید.