بررسی نقش اختلاف جنس در تاثیر فلوکستین بر تغییرات رفتاری و بیوشیمیایی در رت های نر و ماده در معرض استرس

سابقه و هدف: استرسورهای غیرقابل پیش بینی، تغییراتی را درپارامترهای رفتاری مانند رفتارهای حرکتی و اکتشافی، تغذیه و رفتارهای جنسی و اضطرابی ایجاد می کنند. استرس منجر به آزادسازی کورتیکوستروئیدها شده و در نتیجه، موجب اختلال در عملکرد بخش های مختلف سیستم عصبی می گردد. کاهش در سطوح سیناپسی سروتونین و یا نوراپینفرین در بخش های مختلف مغز مانند قشر پره فرونتال و کاهش تولید BDNF در هیپوکامپ نیز ممکن است به عوارض ناشی از استرس کمک کند. PTSD (Posttraumatic stress disorder) در برخی از افراد پس از مواجهه با یک واقعه استرس زای شدید بروز می کند. درPTSD فعالیت و عملکرد بسیاری از سیستم های فیزیولوژیک دچار اختلال می شوند. فلوکستین با نام تجاری پروزاک، برای درمان اختلالات عصبی مانند افسردگی و اضطراب مورد استفاده قرار می گیرد و بازجذب سروتونین را از طریق مهار عملکرد ترانسپورتر سروتونین (SERT) در نورون ها مهار می کند. برخی مطالعات نشان داده اند جنس مونث به داروهای ضد افسردگی گروه SSRIs بهتر از جنس مذکر پاسخ می دهد که می تواند ناشی از تعامل بین مسیرهای استروژنی و سروتونرژیک باشد. BDNF یک عضو از خانواده نوروتروفین ها است و در تعدادی از بافت ها و سلول ها مانند مغز و خون بیان می شود، نقش آن در تعدادی از اختلالات روانی، مانند دپرسیون، اضطراب، اختلال در خوردن و PTSD مشخص شده است. SPS (single prolonged stress) به عنوان یک مدل حیوانی PTSD، باعث کاهش بیان mRNA مربوط به BDNF در هیپوکمپ رت ها شده و رفتارهای شبه اضطراب را ایجاد می کند. نقش اختلاف جنس در تاثیر ضدافسردگی ها و مداخلات کلینیکی در بیماری های روان پریشی نیز مطرح می باشد. هورمون های جنسی در زنان بر فارماکوکنتیک و اثر بخشی داروهای ضد افسردگی تاثیر می گذارند. زنان نسبت به مردان در سال های تولید مثلی پاسخ بهتری به داروی فلوکستین می دهند. با توجه به نتایج متفاوت در مورد اثر بخشی داروهای موثر در درمان بیماری های روانپریشی در دو جنس، این مطالعه با هدف بررسی پاسخگویی رت های نر و ماده مواجه شده با استرس به داوری فلوکستین، انجام پذیرفت. مواد و روش ها: در این مطالعه تجربی، رت های نر و ماده نژاد ویستار با میانگین وزنی ۲۰۰-۲۵۰ گرم مورد استفاده قرار گرفت (به تعداد ۵۶ حیوان، ۸ گروه ۷ تایی). انتخاب تعداد حیوانات بر اساس مطالعات قبلی در این زمینه بوده است. پس از دوره مداخله دارویی، و انجام تست خاموشی ترس و اضطراب، حیوانات تحت بیهوشی عمیق کشته و نمونه خون جهت تهیه سرم برای اندازه گیری میزان  BDNFو کورتیکوسترون (به وسیله کیت الاایزا شرکت  zeliboآلمان و طبق پروتکل کیت) جمع آوری گردید. کلیه آزمایشات طبق پروتکل کار با حیوانات آزمایشگاهی دانشگاه علوم پزشکی مازندران انجام شد. ایجاد PTSD از طریق  SPSدر سه مرحله انجام شد و مداخله دارویی، دوز دارو برای کلیه گروه ها ۱۰mg/kg/day به مدت ۴ هفته حل شده در آب آشامیدنی می باشد. ارزیابی رفتارهای شبه اضطراب با جعبه تاریک- روشن (L/D BOX)Light-dark box، ارزیابی توانایی فراموشی خاطرات آزاردهنده باآزمون خاموشی ترس و اندازه گیری BDNF و کورتیکوسترون در سرم به روش الایزا، انجام شد. یافته ها:  در این مطالعه مشاهده شدکه رت های نر و ماده ایی که درمعرض single prolonged stress قرارگرفته بودند، کاهش خاموشی ترس وافزایش رفتارهای شبه اضطراب در تست جعبه تاریک- روشن و افزایش کورتیکوسترون سرم را نشان دادند. داروی فلوکستین منجر به افزایش درصد خاموشی ترس و کاهش تاخیر ورود به ناحیه روشن، مدت زمان حضور در ناحیه روشن و تعداد rearing و هم چنین کاهش کورتیکوسترون سرم به صورت معنی داری در هر دو جنس شد(۰/۰۵P<). تغییر میزان BDNF در دو جنس قبل و پس از استرس معنادار نبود. استنتاج: مطالعه ما نشان داد که قرار گرفتن در معرض استرس منجر به آسیب های رفتاری و بیوشیمیایی در رت های نر و ماده می گردد. استفاده از داروی فلوکستین mg/kg ۱۰ به مدت ۴ هفته باعث بهبود آسیب های ناشی از استرس شد اما اختلاف معنا داری در پاسخگویی دو جنس به درمان فوق مشاهده نشد.