وجوده لطف و تصرفاته لطف آخر وعدمه منا لطف سیاسی و امامیه

امام المتکلمین لقبی است که ابن خلدون (۱۳۳۲-۱۴۰۶) در قرن نهم به خواجه طوسی (۱۲۷۴-۱۲۰۱) داد و به این علت که فلسفه در همه جهان اسلام مرده است و فقط در ایران به همت خواجه نصیر الدین زنده است. عقاید امامیه در قرن هفتم به شکل بی سابقهای با امواج مخالفت روبرو شد در برابر سوالات بسیاری از جمله در مورد غیبت ، قرارگرفت. خواجه نصیر الدین طوسی که در راس جریان فلسفی و کلامی شیعه در ایران بود با تدوین "تجرید الاعتقاد" شکل سیستماتیک الهیات اعم و اخص شیعه امامیه را ارائه کرد که تاکنون از مصادر اصلی الهیات امامیه است قلب این کتاب جمله کلاسیک خواجه: "وجوده لطف و تصرفاته لطف اخر و. . . . است که شاید کتاب به خاطر آن تصنیف شد. که وجود امام غایب حی صاحب تصرف در کائنات و علت عدم ظهور او چه هست . از ابتکارات این فیلسوف که به شدت شیفته اهل بیت است توجه به جایگاه اهل بیت در الهیات و ایجاد جریان صلوات نگاری در جهان اسلام است کتاب صلوات او چندین با ر شرح شده است. ابوالحسن شاذلی معاصر درغرب جهان اسلام، او کتاب "حرز صلوات" را نوشت و در جنگ صلیبی هفتم وارد شد و جهاد صوفیان عارف را براه انداخت و صلیبی ها را در ساحل دمیاط مصر شکست داد. اگر چه مفاد همه ادعیه شیعه بیان لطف به اشکال مختلف است اما احراز آن به عنوان قاعده عقلی و طرح آن در کتاب الهیات از ابتکارات بی نظیر خواجه نصیرالدین طوسی است که هفتصد سال مورد تدریس پژوهش و تلخیص و شرح و ترجمه است.