جایگاه مخاطب در نظام تبلیغات سنتی دین

یکی از مولفه های محوری نظام ارتباطات تبلیغی دین همچون همه نظام های ارتباطی و رسانه ای «مخاطب» است. تبلیغ سنتی به رغم ظهور پیاپی رسانه های جمعی و اجتماعی و پیدایش اشکال متنوع ارتباطی جدید، همچنان جایگاه و اعتبار ارزشی و کارکردی خود را در جامعه دینی ما حفظ کرده است و بخش قابل توجهی از مخاطبان عام و تااندازه ای خاص را در سپهر تاثیرخویش دارد. این نظام ارتباطی پرسابقه به رغم تاریخ طولانی، قداست و مکانت ویژه، گستره و عمق نفوذ در جامعه اسلامی و شیعی، سازگاری با اقتضائات فرهنگی اجتماعی جامعه سنتی و مذهبی، موثر در استمرار حیات دینی و معنوی جامعه، ماندگاری فرهنگ دینی و... ، چندان که باید مورد واکاوی قرار نگرفته و قوت ها وضعف های آن به تناسب نیازها و اقتضائات عصری و در مقایسه با شیوه های نوظهور ارتباطات تبلیغی، ارزیابی و اعتبار سنجی نشده است. نوشتار حاضر درصدد است با رویکردی نظری نه میدانی و با الهام از مطالعات انجام شده و شواهد تجربی و شهودی، نظام تبلیغ سنتی (منبر و خطابه) را در وضعیت موجود با محوریت مولفه «مخاطب» و نیازها و انتظارات ثابت و متغیر وی مورد واکاوی و تحلیل قرار دهد. روش مطالعه تحقیق پیش رو در بخش گردآوری اطلاعات، اسنادی و در بخش تحلیل، تفسیری و استنباطی است. پرسش اصلی نوشتار معطوف به جایگاه و منزلت «مخاطب» در چرخه ارتباطات تبلیغی دین در جامعه مذهبی ایران معاصر است.