بررسی اثر نسبی عوامل اقلیمی بر تبخیر-تعرق پتانسیل با روش تجزیه به عامل ها (مطالعه موردی: ایستگاه های زنجان و ماهنشان)

در این تحقیق، اهمیت نسبی متغیر­های مختلف هواشناسی موثر بر تبخیر-تعرق پتانسیل گیاه مرجع (ET۰) در دو ایستگاه­ (زنجان و ماهنشان) با حداقل ۲۰ سال آمار منتهی به ۲۰۲۱ تحلیل شده است. روش پنمن-مانتیث برای تخمین ET۰ استفاده شد. برای مطالعه­ اهمیت نسبی متغیرهای اقلیمی بر تبخیر-تعرق پتانسیل گیاه، از روش تجزیه به عامل ­ها استفاده شد. داده‎ ها شامل بارش، میانگین دمای هوا (بیشینه و کمینه)، سرعت باد، رطوبت نسبی و ساعات آفتابی بوده و همبستگی بین آنها تحلیل شد. نتایج نشان داد که بجز یک مورد (باد با بارش ) که همبستگی معنی‎دار نداشته ‎اند، در سایر موارد ضرایب همبستگی بین متغیرها در سطح ۵ درصد معنی ‎دار بودند. در هر دو ایستگاه، دو مولفه اول دارای مقدار ویژه­ بیش از یک بود و مولفه ­های بعدی مقدار ویژه­ بسیار ناچیزی (نزدیک صفر) داشتند. در زنجان، دو مولفه­ اول در کل ۸۰/۶۷۳ درصد واریانس را توجیه می ­کرد. این رقم در ماهنشان بیش از ۸۲/۵ درصد بود. در هر دو ایستگاه پارامتر ساعات آفتابی مهمترین عامل موثر بر ET۰ بود، پس از آن پارامترهای حداکثر دمای هوا، حداقل دمای هوا و رطوبت نسبی به ترتیب در رتبه ‎های دوم تا چهارم قرار گرفتند. نتایج نشان داد که در هر دو ایستگاه، متغیر بارش بر روی ET۰ اثر چندان موثری نداشته است. رسم نمودار عمود برهم مولفه های اول و دوم در ایستگاه­ ها نشان داد که الگوی موقعیت مکانی پارامترهای اقلیمی در هر دو ایستگاه مشابه هم بود. یافته‎ های این مطالعه در مدیریت منابع آب منطقه می ­تواند مفید واقع شود.