بررسی و نقد آرا و استدلال های پژوهشگران عرب و ایرانی پیرامون نام خلیج فارس

سال انتشار: 1401
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 46

فایل این مقاله در 29 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد

استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:

لینک ثابت به این مقاله:

شناسه ملی سند علمی:

JR_HPH-32-30_010

تاریخ نمایه سازی: 25 اردیبهشت 1403

چکیده مقاله:

براساس نقشه های تاریخی و معاصر و متون تاریخی و جغرافیایی یونانی، لاتین، عربی و فارسی، نام «فارس» در طول تاریخ به دریای جنوب ایران اطلاق شده است؛ بااین حال، در اوایل دهه شصت قرن بیستم میلادی نام «عربی» ازسوی سیاست مداران عرب جایگزین نام «فارس» شد. در پی این اقدام، مورخان عرب به منظور اصیل جلوه دادن و مستندساختن این نام، شواهد و استدلال های تاریخی، جغرافیایی، زبانی و قومی ارائه دادند. در برابر این جریان، مورخان ایرانی شواهد تاریخی بی شماری از اطلاق نام فارس به این دریا را در منابع یونانی، لاتین، فارسی، اروپایی و به ویژه عربی فهرست کردند. نظر به استفاده از مراجع و گزاره های تاریخی در این تحقیقات، در پژوهش حاضر کوشش می شود ضمن بررسی و طبقه بندی استدلال های مورخان ایرانی و عرب پیرامون نام اصیل و درست این دریا، آرا و استدلال های ایشان از گذر قیاس با گزاره های تاریخی اعتبارسنجی شود. یافته های پژوهش حاضر نشان می دهد غرض پژوهشگران ایرانی و عرب از رجوع به منابع تاریخی، نه شناسایی و بررسی نام (های) این دریا در طول تاریخ، بلکه اثبات صحت و اصالت نام مدنظر خود و نشان دادن نادرستی نام مدنظر طرف دیگر بوده است؛ ازاین رو، در صورت مشاهده شواهد و گزاره های تاریخی متضاد با ادعاهای خود به تحریف، بهانه تراشی و نادیده گرفتن آن روی آورده و تحقیقاتشان جنبه ایدئولوژیک پیدا کرده است.

نویسندگان

علیرضا کچویی

دانش آموخته کارشناسی ارشد، گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

یاسر قزوینی حائری

استادیار گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

مراجع و منابع این مقاله:

لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :
  • آموزگار، ژاله (۱۳۸۸) «دریای پارس از دیرباز»، بخارا، (۷۰)، ۱۲۱-۱۱۵ ...
  • ابن بطوطه (۱۳۵۹) سفرنامه ابن بطوطه، ترجمه محمدعلی موحد، چاپ۲، ...
  • ابن حوقل (۱۹۳۸) صوره الارض، دخویه، الطبعه الثانیه، لیدن: بریل ...
  • ابن خرداذبه (۱۸۸۹) المسالک و الممالک، دخویه، لیدن: بریل ...
  • ابن رسته (۱۸۹۲) الاعلاق النفیسه، الطبعه الاولی، لیدن: بریل ...
  • ابوحاکمه، احمد مصطفی (۱۹۸۴) تاریخ الکویت الحدیث، کویت: ذات السلاسل ...
  • ابوعزه، عبدالله (۲۰۰۱) الخلیج العربی فی العصر الاسلامی، کویت: الفلاح ...
  • افشار سیستانی، ایرج (۱۳۸۱) نام خلیج فارس، تهران: دفتر مطالعات ...
  • افشار سیستانی، ایرج (۱۳۷۰) «وجه تسمیه خلیج فارس»، تحقیقات اسلامی، ...
  • اقتداری، احمد (۱۳۴۳) «خلیج فارس و نام آن»، کانون وکلا، ...
  • اقتداری، احمد (۱۳۸۷) خلیج فارس از دیرباز تاکنون، تهران: امیرکبیر ...
  • الادریسی (۱۹۸۹) نزهه المشتاق فی اختراق الآفاق، بیروت: عالم الکتب ...
  • الاصطخری، ابواسحق (۱۹۲۷) المسالک و الممالک، دخویه، لیدن: بریل ...
  • البرازی، نوری خلیل (۱۹۶۴) «الحدود السیاسیه بین اقطار الوطن العربی... ...
  • البکری، عبدالله (۲۰۰۳) المسالک و الممالک، محقق: جمال طلبه، بیروت: ...
  • البلاذری، ابی الحسن (۱۹۳۲) فتوح البلدان، مصحح: رضوان محمد رضوان، ...
  • الحارثی، محمدبن عبدالله (۲۰۰۷) موسوعه عمان الوثائق السریه، بیروت: مرکز ...
  • الحموی، یاقوت (۱۹۵۵) معجم البلدان، بیروت: دارصادر ...
  • الریحانی، امین (۱۹۶۷) ملوک العرب، الطبعه الخامسه، بیروت: دارالریحانی للطباعه ...
  • العزی، خالد (۱۹۷۲) الخلیج العربی فی ماضیه و حاضره، بغداد: ...
  • العقیلی، محمد ارشید (۱۹۸۳) الخلیج العربی فی العصور الاسلامیه، بیروت: ...
  • الغیثی، سعید (۲۰۲۰) «الخلیج: عربی ام فارسی»، البحوث و النشر ...
  • المسعودی، ابوالحسن (۱۸۹۳) التنبیه و الاشراف، دخویه، لیدن: بریل ...
  • المسعودی، ابوالحسن (۱۹۶۶) مروج الذهب و معادن الجوهر، شارل پلا، ...
  • المقدسی، محمد (۱۹۰۶) احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم، دخویه، لیدن: ...
  • الونداوی، موید (۲۰۲۲) السیطره و النفوذ البریطانی علی الخلیج: مطالعات ...
  • الهمذانی، ابن فقیه (۱۸۸۵) مختصر کتاب البلدان، دخویه، لیدن: بریل ...
  • الهیتی، صبری فارس (۱۹۸۱) الخلیج العربی دراسه الجغرافیه السیاسیه، الطبعه ...
  • بایندر، غلامعلی (۱۳۸۸) خلیج فارس، با مقدمه کاوه بیات، تهران: ...
  • بکران، محمدبن نجیب (۱۳۴۲) جهان نامه، به تصحیح محمدامین ریاحی، ...
  • بیرونی، ابوریحان (۱۳۶۲) التفهیم فی اوائل صناعه التنجیم، به تصحیح ...
  • پاکزاد، فضل الله (۱۳۸۴) بندهشن، تهران: مرکز دایره المعارف بزرگ ...
  • پورآرین، فواد (۱۳۸۶) «درآمدی بر پیشینه تاریخی نام خلیج فارس»، ...
  • جمیل، فواد (۱۹۶۶) «الخلیج العربی فی مدونات المورخین»، سومر، المجلد ...
  • جواد، مصطفی (۱۹۷۰) «بل هو الخلیج العربی شاء الجهلاء ام ...
  • جیهانی، ابوالقاسم (۱۳۶۸) اشکال العالم، ترجمه عبدالسلام کاتب، مشهد: آستان ...
  • حدود العالم (۱۳۷۲) با حواشی و تعلیقات ولادیمیر مینورسکی، تهران: ...
  • خوری، ابراهیم؛ تدمری، جلال (۱۹۹۹) سلطنه هرمز العربیه، راس الخیمه: ...
  • زرین کوب، روزبه (۱۳۹۱) «نام های ایرانی دریاهای جنوب ایران»، ...
  • زیدان، جرجی (۱۹۲۲) تاریخ التمدن الاسلامی، الطبعه الثالثه، المطبعه الهلال ...
  • سحاب، محمدرضا (۱۳۸۲) «نقشه ها و نقشه نگاران خلیج فارس»، ...
  • سعید، امین (بی تا) الخلیج العربی، بیروت: دارالکتب العربی ...
  • سعید، سامی (۱۹۸۵) تاریخ الخلیج العربی من اقدم الازمنه حتی ...
  • شبانکاره ای، محمد (۱۳۶۳) مجمع الانساب، به تصحیح میرهاشم محدث، ...
  • صالح، غانم محمد؛ الکبیسی، خلیل فضیل (۱۹۸۴) الخلیج العربی، بغداد: ...
  • طوسی، محمد (۱۳۸۲) عجایب المخلوقات و غرایب الموجودات، به تصحیح ...
  • عبدالرزاق، البصیر (۱۹۶۴) «تسمیه الخلیج بالخلیج العربی»، الاقلام، ۱(۸)، ۶۷-۶۴ ...
  • عبدالغنی، عبدالعزیز (۲۰۰۴) ابوظبی، ابوظبی: مرکز الوثائق و البحوث ...
  • علی، جواد (۱۹۸۰) «الخلیج عند الیونان و اللاتین»، مورخ العربی، ...
  • علی، جواد (۱۹۵۱) تاریخ العرب قبل الاسلام، بغداد: مطبعه التفیض ...
  • علی، جواد (۱۹۶۸) المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، بغداد: ...
  • عمر فوزی، فاروق (۱۹۸۵) تاریخ الخلیج العربی، الطبعه الثانیه، بغداد: ...
  • فره وشی، بهرام (۱۳۵۴) کارنامه اردشیر بابکان، تهران: دانشگاه تهران ...
  • قلعجی، قدری (۱۹۹۲) الخلیج العربی بحر الاساطیر، الطبعه الثانیه، بیروت: ...
  • کچویی، علیرضا؛ قزوینی حائری، یاسر (۱۴۰۰) «دریاهای جهان از نگاه ...
  • گنجی، محمدحسن و دیگران (۱۳۸۶) وصف خلیج فارس در نقشه ...
  • محمد، عماد (۲۰۱۴) الخلیج العربی، عمان: دارصفا ...
  • محیط طباطبایی، سید محمد (۱۳۴۱) «خلیج فارس و خلیج عربی»، ...
  • مجتهدزاده، پیروز (۱۳۷۵) «نام خلیج فارس در درازای تاریخ»، اطلاعات ...
  • مجیدزاده، یوسف (۱۳۷۲) «نام خلیج فارس و باستان شناسان خارجی»، ...
  • مدنی، سید احمد (۲۵۳۷) محاکمه خلیج فارس نویسان، تهران: توس ...
  • مروزی، ابوعلی (۱۳۹۰) گیهان شناخت، تحقیق و تصحیح علی صفری ...
  • مستوفی، حمدالله (۱۹۱۳) نزهه القلوب، مصحح: گای لیسترنج، لیدن: بریل ...
  • مسکویه (۱۳۷۶) تجارب الامم، ترجمه علی نقی منزوی، تهران: توس ...
  • مشکور، محمدجواد (۱۳۵۵) «خلیج فارس و نام آن در طول ...
  • ناصرخسرو (۱۳۶۳) سفرنامه، به تصحیح محمد دبیر سیاقی، چاپ۲، تهران: ...
  • نفیسی، سعید (۱۳۳۷) «خلیج فارس در متون یونانی و لاتین ...
  • وثوقی، محمدباقر (۱۳۸۱) «نقشه های تاریخی خلیج فارس»، تاریخ روابط ...
  • وثوقی، محمدباقر(۱۳۹۵) میراث دریانوردان ایرانی در بنادر چین، تهران: پژوهشگاه ...
  • وثوقی، محمدباقر؛ صفت گل، منصور (۱۳۹۵) اطلس تاریخ بنادر و ...
  • یغمایی، اقبال (۱۳۵۲) خلیج فارس، تهران: اداره کل نگارش وزارت ...
  • Boehm, E. C., (۱۹۰۴) The Persian Gulf and South Sea ...
  • Daryaee, T., (۲۰۰۳) »The Persian Gulf Trade in Late Antiquity« ...
  • Abu Azzah, Abdullah (۲۰۰۱) The Arabian Gulf in the Islamic ...
  • Abū Hākīmah, Aḥmad Mosṭafa (۱۹۸۴) Tāriḵ-e Al-Kuwait Al-Ḥadīth, first edition, ...
  • Afshar Sistani, Iraj (۲۰۰۲) Name of the Persian Gulf, first ...
  • Al-Bakrī, ‘Abdullāh (۲۰۰۳) Al-Masālīk wa Al-Mamālīk, Jamal Talabah, first edition, ...
  • Al-Balāẕorī, Abī al-Ḥassan (۱۹۳۲) Fotūḥ ul-Boldān, Rizwan Mohammad Rizwan, first ...
  • Al-Hiti, Sabri Fars (۱۹۸۱) Al-ḵalīǰ ul-‘Arabī Dīrāsat ul-ǰoḡrāfīya Sīyāsīya, second ...
  • Ali, Jawad (۱۹۵۱) History of the Arabs before Islam, Baghdad, ...
  • Al-Maqdasī, Moḥammad (۱۹۰۶) Aḥsan ul-Taqāsīm fī Ma‘rīfat ul-Aqālīm, Dakhoye, first ...
  • Al-Mas‘oūdī, Abū al Ḥassan (۱۹۶۶) Morūǰ ul-ẕahab wa al-Ma‘ādīn ul-ǰawhar, ...
  • Al-Wandawi, Moayed (۲۰۲۲) Al-Seīṭarah wa Al-Nofūẕ Al-Bīrīṭānī ‘Alal ḵalīǰ: Studies ...
  • Majidzadeh, Yusuf (۱۹۹۳) "The name of the Persian Gulf and ...
  • Pakzad, Fazlullah (۲۰۰۵), Bondaheš, first edition, Tehran, Islamic Encyclopedia CenterPourarian, ...
  • šabānkāre’ī, Moḥammad (۱۹۸۴) Maǰma‘ ul-Ansāb, Mirhashem Mohhaddeth, first edition, Tehran, ...
  • Saeed, Sami (۱۹۸۵) Tārīḵ Al-ḵalīǰ al-‘Arabī, Mīn Aqdam al-Azmanah Ḥata ...
  • Vothoqi, Mohammad Baqer, Sefatgol, Mansour (۲۰۱۵) Atlas of the History ...
  • Zarinkoob, Rozbeh (۲۰۱۲) " Iranian Letters of the Southern Seas ...
  • Daryaee, T., (۲۰۰۳) »The Persian Gulf Trade in Late Antiquity« ...
  • نمایش کامل مراجع