تاملی در رابطه علم تفصیلی خداوند به ماسوی الله در مرتبه ذات و قاعده بسیط الحقیقه در کلمات ملاصدرا

علم تفصیلی حضرت حق به همه حقایق (ماسوی الله با همه ویژگی ها و تفاصیل و همه اعدام و محالات) مورد قبول و تاکید همه اندیشمندان مسلمان است. آنچه مورد اختلاف یا تفاسیر گوناگون قرار گرفته، تبیین این علم است؛ به گونه ای که موجب کثرت در ذات نگردد و تغییر و حرکت را به ذات حق راه ندهد. دراین میان، قاعده «بسیط الحقیقه کل الاشیاء و لیس بشیء منها» از جمله مبانی و اصولی است که ملاصدرا و پیروان حکمت متعالیه برای این تبیین بدان متوسل شده اند و یک علم حضوری قبل از فعل (در مرتبه ذات) را بهوسیله آن شرح و تفسیر کرده اند. اما قید «و لیس بشیء منها» مانع تفسیر آن به نحوی است که مورد ادعای اندیشمندان موافق با قاعده است. این مانع مورد نظر مقاله می باشد؛ یعنی تبیین مانع و پاسخ های آن و نارسایی های این پاسخ ها. به نظر می رسد پاسخ صحیح این مشکل و تفسیر صحیح این نحوه علم با قاعده اتحاد عقل و عاقل و معقول ممکن است که خود مقاله ای جدا می طلبد.