ارزیابی برهمکنش ژنوتیپ و محیط بر عملکرد دانه و پایداری عملکرد لاین های امیدبخش جو (.Hordeum vulgare L) با استفاده از مدل AMMI و آماره های پایداری

آزمایش­های چندمحیطی و تجزیه برهمکنش ژنوتیپ و محیط نقش مهمی در برنامه­های به ­نژادی مرتبط با معرفی ارقام پرمحصول و پایدار مناسب کشت در مناطق مختلف دارند. در این تحقیق، ۱۸ لاین امیدبخش جو همراه با دو رقم اکسین و گلچین (شاهد) در پنج ایستگاه تحقیقاتی اهواز، داراب، زابل، گنبد کاووس و مغان به مدت دو سال زراعی (۰۱-۱۴۰۰ و ۰۲-۱۴۰۱) مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس داده­ها با استفاده از مدل اثرات اصلی افزایشی و اثر متقابل ضرب­پذیر (AMMI) نشان داد که اثر محیط، ژنوتیپ و برهمکنش بین آن­ها بر عملکرد دانه لاین های امید بخش جو معنی­دار بود. بیشترین سهم تغییرات عملکرد دانه توسط اثر محیط و برهمکنش ژنوتیپ و محیط توجیه شد. سه مولفه نخست ۶۸/۹درصد از کل تغییرات برهمکنش ژنوتیپ و محیط را توجیه کردند. نتایج مقایسه میانگین ها نشان داد که لاین های امیدبخش شماره ۱۴، ۳، ۱۰ و ۱۷ به ترتیب با ۴۹۶۰، ۴۹۲۰، ۴۷۵۰ و ۴۶۷۰ کیلوگرم در هکتار، دارای عملکرد دانه بالاتری نسبت به ارقام شاهد و سایر لاین های امیدبخش بودند. بر اساس آماره­های پایداری مبتنی بر مدل AMMI، لاین ۱۷ و بر اساس آماره­های مبتنی بر مدل پیش بینی های خطی نااریب (BLUP)، لاین های ۱، ۳، ۱۰، ۱۴ و ۱۷ به ترتیب بیشترین پایداری عملکرد دانه را داشتند. با توجه به بای پلات دوطرفه عملکرد دانه و شاخص میانگین وزنی نمرات مطلق (WAASB)، لاین های جو مورد بررسی در چهار ربع گروه­بندی شده و لاین های ۳، ۱۰ و ۱۷ در گروه لاین های با پایداری عملکرد دانه بالا قرار گرفتند. نتایج این پژوهش نشان داد که لاین های امیدبخش ۴ و ۱۴ دارای سازگاری خصوصی به مناطق شمالی (مغان و گنبدکاووس) و لاین های امیدبخش ۳ و ۱۰ دارای سازگار خصوصی به مناطق جنوبی (زابل، اهواز و داراب) در اقلیم گرم بودند. پژوهش های تکمیلی روی این لاین های امید بخش برای انتخاب و معرفی  برخی از آنها به عنوان ارقام جدید و یا استفاده از آنها در برنامه­های  ملی به نژادی جو ، پیشنهاد می شود.