امرای سادات حج در دوره بویهیان (۳۷۹ق ۴۰۳)

حج، علاوه بر جنبه عبادی، از همان روزگار پیامبر۹ برای حکومت اسلامی اهمیت سیاسی بسیاری داشت؛ زیرا تسلط بر مکه، نشانه مشروعیت حکومت تلقی می شد. ازاین رو خلفا یا خود مسئولیت حج را بر عهده می گرفتند، یا در انتخاب امیرالحاج بسیار تامل می کردند. این منصب در سال نهم هجری به ابوبکر و به روایتی به علی۷ اختصاص یافت. بعد از آن و در زمان خلفای بعدی نیز این وظیفه به یکی از امرای خاندان خلافت سپرده می شد و این در صورتی بود که خلیفه شخصا آن را عهده دار نمی شد. با تسلط بویهیان بر خلافت، این اختیار از خلیفه سلب شد و امرای بویهی امیرالحاج را انتخاب می کردند. بویهیان در تمام دوران خود، این منصب را در متن حکم نقابت، به سادات علوی سپردند. چرایی اختصاص این منصب به سادات و تدوام آن، عمده ترین مسئله ای است که این مقاله می کوشد تا با تکیه بر روش توصیفی تحلیلی، پاسخی برای آن جست وجو کند. یافته های این پژوهش حاکی از آن است که آل بویه برای حذف تدریجی مقام خلافت، از سادات در امور مهم حکومتی استفاده می کردند. عملکرد موفق سادات نیز ماندگاری آنان را در این مناصب را تضمین کرد.