زمینه گرایی در معماری بومی ایران

جغرافی دانان، شهر را منظره ای مصنوعی از خیابانها، ساختمانها، دستگاهها و بناهایی می دانند که زندگی شهری را امکانپذیر می سازد. هر شهری دارای ویژگی هایی است که بعضی از آنها منحصر به فرد و بعضی تابع جامعه ای است که خود را در آن جای داده است. پس میتوان گفت تمامی شهرها، محیط بصری خاص خود را دارند. محیط بصری شهر از طریق ویژگی های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و کالبدی به وجود می آید و فصل مشترک انسان و شهر محسوب میشود. انسان یا بازدیدکننده به واسطه ی محیط بصری، شهر را درک و ارزیابی میکند و نسبت به آن شناخت پیدا میکند. با توجه به اینکه هیچ دو شهری پیدا نمیشود که درک و شناختکاملا یکسانی را به ببننده القا کند، پس هر شهر دارای زمینه های مختص خود است. زمینه، بستر و محیطی است که معماری در آن شکل میگیرد که هم شامل محتوا وهم شامل شکل اثر است؛ بنابراین معماری زمینه گرا، معماری است که بناها با توجه به مسائل فرهنگی، تاریخی، کالبدی و شرایط خاص محل قرارگیری طرح انجام میگیرد. با کمی تامل در معماری سنتی ایران میتوان دریافت که این معماری غنی همواره، توجه به محیط پیرامون اثر را ضروری دانسته و بر این باور است که توازن میان معماری ومحیط می تواند هم برای خود اثر وهم برای زمینه، عاملی موثر وتقویت کننده باشد؛ همانگونه که عبدالحمید نقره کار در کتاب مبانی نظری معماری خود، بر این باور است که معماری ایرانی اسلامی، نه تنها در تضاد با زمینه شکلگیری خود نیست، بلکه آن را کاملتر نیز میکند. بناهای تاریخی برجای مانده، نشان – دهنده این است که معماری ایران، با گرایش به سمت پایداری بوم شناختی و اجتماعی و احترام به منابع طبیعی و حفظ آن برای نسل آینده، تحقق یافته است. این مقاله بر پایه مطالعات کتابخانه ای و به صورت تفسیری توصیفی میباشد و سعی شده است پس از تفهیم معماری زمینه گرا و عناصر آن، معماری بومی ایران را با تحلیل – آثار معماری گوناگون، از جنبه های مختلف زمینه گرایی مورد بررسی قرار دهد تا وجه زمینه گرایانه معماری ایران بیش از پیش مشخص شود.