بررسی معماری رصدخانه های تاریخی جهان با نگاهی موردی به رصدخانه مراغه

هدف از این مقاله بررسی معماری رصدخانه ها به عنوان یکی از بناهای مهم و دارای کاربردی حیاتی در زندگی بشر میباشد. همین طور با بررسی طرح و عملکرد برخی از واحدهای نجومی در ادوار تاریخی مختلف به شناخت و الگوی واحدی از آنها دست پیدا کرد. بر خلاف تصور دهنی بسیاری از انسانها که رصدخانه را به عنوان مکانی که صرفاً برای رصد ماه و ستارگان ساخته شده است میشناسند، در دوره های تاریخی مختلف از رصدخانه ها برای مقاصد مهم تری استفاده می شده است، مانند تعیین زمان طلوع و غروب خورشید ، تعیین انقلاب زمستانی و تابستانی و .... . در جهان قدیم از این معلومات برای تدوین تقویم و مقاصد دست اول زندگی مثلاً کشاورزی، دامداری، هواشناسی و یا نیازهای مذهبی استفاده می شده است. بنابراین شناخت این واحدهای معماری ما را به کسب این رمز و رازها و تأثیر آن در زندگی نیاکانمان هدایت میکند. نتایج بررسی ها نشان میدهد اولین رصدخانه ها، در بیشتر موارد به وسایلی برای اندازه گیری زاویه مجهز بوده اند، حتی بناهایی که قدمتشان به عصر حجر میرسد، ممکن است به عنوان ابزار زاویه سنجی تلقی شوند. این بناها پیوسته با مواضع خاص بعضی اجسام سماوری در یک امتداد بودند. به عنوان مثال آنها امکان تعیین دقیقانقلابین یا مواضع خاص مدار ماه را فراهم میکردند. به منظور محاسبه مواضع مختلف یک جسم سماوی، ابزار اندازه گیری متحرکی، مانند کره ها یا ربع دایره هایی که در عهد باستان گسترش یافته بودند مورد استفاده قرار میگرفتند. این ابزار در اثر پیشرفت به ابزاری حجیم و بزرگتر منتهی شد که از آن به عنوان مقیاس به شکل وایر بسیار بزرگ که امکان خواندن دقیق این مقیاسها را فراهم می کرده استفاده میشد. روش تحقیق این رساله از جهت هدف: کاربردی و از جهت روش: توصیفی، تحلیلی و تطبیقی و روش گردآوری داده ها: کتابخانه ای و میدانی و روش تجزیه و تحلیل: کیفی میباشد.منابع مورد بررسی در این پژوهش، کتابخانه ای و میدانی با تأکید بر مطالعات میدانی میباشد.